TAKTYKA OBROŃCZA I AKTYWNOŚĆ OBROŃCÓW W SPRAWACH O ZABÓJSTWO (ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM WYKORZYSTANIA „DOWODU NAUKOWEGO”)

Praca doktorska poświęcona jest badaniu zjawiska „taktyki obrończej” w sprawach o zabójstwo. W pracy szczególną uwagę poświęcono badaniom identyfikacyjnym w procesie karnym - w aspekcie ich znaczenia dla sytuacji procesowej oskarżonego. Celem pracy jest odpowiedź na pytania: czym jest „taktyka obrończa”, co to jest „dowód naukowy” i czy możliwe jest zbudowanie modelu skutecznej taktyki obrończej (w odniesieniu do danej kategorii spraw - procesów o przestępstwo określone w art. 148 kk). Praca, w założeniu, ma za zadanie poszerzyć obszar wiedzy w zakresie kryminalistycznej taktyki obrończej i przyczynić się do usprawnienia pracy obrońców. Praca dzieli się na część „teoretyczną” i „badawczą”.W pierwszej części zostały opisane podstawy prawne działania obrońcy w procesie oraz zdefiniowano takie pojęcia, jak: poszlaka, dowód poszlakowy, proces poszlakowy, identyfikacja,oraz zaprezentowano problematykę wartości dowodowej opinii biegłego i wartości diagnostycznej metody identyfikacyjnej. Przedstawiono propozycję wyróżnienia spośród badań identyfikacyjnych badań, które „wiążą oskarżonego ze zdarzeniem”. W pierwszej części pracy znajduje się również rozdział poświęcony „dowodowi naukowemu”. W rozdziale zatytułowanym: „Dowód naukowy w procesie karnym” zostały m.in. zaprezentowane współcześnie wykorzystywane metody identyfikacji oraz rys historyczny dotyczący metod wykorzystywanych dla celów identyfikacji. W rozdziale tym przedstawiono propozycję definicji pojęcia dowód naukowy - definicja została skonstruowana na podstawie analizy literatury i orzecznictwa odnoszącego się do problematyki związanej z badaniami identyfikacyjnymi oraz literatury opisującej zjawisko, jakim jest działalność człowieka, która zasługuje na miano nauki. Druga część pracy (zatytułowana: „Prezentacja i analiza wyników przeprowadzonych badań”) opiera się przede wszystkim na przeprowadzonych badaniach własnych (ankietowych i aktowych). Badaniom aktowym zostały poddane akta spraw, które wpłynęły (zostały zarejestrowane) w Sądzie Okręgowym Warszawa - Praga w Warszawie i Sądzie Okręgowym w Warszawie w latach 2007 - 2016, w których oskarżonym został zarzucony (wskazany w akcie oskarżenia) czyn opisany w art. 148 kk i w których obrona dążyła do uniewinnienia oskarżonego bądź do tego, aby oskarżony nie ponosił odpowiedzialności za czyn opisany w art. 148 kk (tj. dążono do złagodzenia odpowiedzialności oskarżonego). Badania ankietowe zostały przeprowadzone poprzez skierowanie pytań do adwokatów, którzy zostali wpisani na listę adwokatów wykonujących zawód prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką w Warszawie. Pytania zawarte w ankiecie dotyczyły sposobu realizacji obowiązków obrończych przez respondentów oraz przedstawienia opinii dotyczącej znaczenia (dla sytuacji procesowej oskarżonego) poszczególnych metod identyfikacji. Wypełnionych i zwróconych zostało 56 ankiet. W rozdziale zatytułowanym „Wnioski końcowe” zaprezentowano ogólne tezy sformułowane na podstawie przeprowadzonych badań własnych. Wskazano m.in., jakie znaczenie dla sytuacji procesowej oskarżonego może mieć „dowód naukowy” oraz opisano „przesłanki skutecznej taktyki obrończej” (odnoszące się do kategorii badanych spraw). Nakreślono również propozycje kierunków przyszłych badań i rozważań teoretycznych związanych z tematyką „kryminalistycznej taktyki obrończej” oraz przedstawiono propozycje zmian w przepisach, których wprowadzenie dawałoby oskarżonemu w pełniejszy niż dotychczas sposób możliwość realizowania prawa do obrony. The doctoral dissertation is devoted to the study of the phenomenon of "defense tactics" in homicide cases. Particular attention was paid to identification examination in criminal proceedings in the aspect of their importance for the trial situation of the accused. The purpose of the dissertation is to answer the following questions: what is "defense tactics", what is "scientific evidence" and whether it is possible to build a model of effective defense tactics (in relation to a given category of cases - trials for crimes specified in the Article 148 of the Penal Code). The dissertation, in principle, is designed to expand the scope of knowledge in the field of criminal defense tactics and contribute to improving the work of defense attorneys. The workisdividedinto "theoretical" and „research” part. The first part describes the legal basis of the defenseattorneys’activities in criminalproceedings and defines such concepts as circumstantial evidence,circumstantialtrial, identification, presents the issues of the evidential value of an expert opinion and the diagnostic value of an identification method. A proposal was alsomade to distinguish from amongidentificationexaminationsthosethat "link the accused to the incident". The first part of the dissertation also contains a chapter devoted to "scientific evidence". In the chapter entitled "Scientific evidence in criminalproceedings" weredescribed, interalia, presently used identification methods and historical outline of the methods used for identification purposes. That chapter presents a proposal for the definition of the concept of scientific evidence - the definition was constructed on the basis of an analysis of literature and case-law related to issues related to identification examinations, and literature describing the phenomenon of human activity that deserves to be called„science”. The second part of the dissertation (entitled: "Presentation and analysis of research results") is primarily based on own research (questionnaires and case file reviews). The subject of the review were the files of cases that were registered in the Warsaw-Praga District Court in Warsaw and the District Court in Warsaw in 2007-2016, in which the accused was charged (as indicated in the indictment) the act described in art. 148 of the Penal Code and in which the defense sought to acquit the accused or that the accused was not responsible for the act described in art. 148 of the Penal Code (i.e. efforts were made to mitigate the responsibility of the accused). The survey was conducted by directing questions to attorneys who were entered on the list of attorneys practicing the profession kept by the District Bar Council in Warsaw. The questions contained in the survey concerned the manner in which respondents perform their duties and provide an opinion on the importance (for the trial situation of the accused) of particular identification methods. 56 questionnaires were completed and returned. The chapter entitled "Final conclusions" presents general theses formulated on the basis of own research. It was indicated, inter alia, what significance "scientific evidence" might have for the trial situation of the accused and described "premises for effective defense tactics" (referring to the categories of the cases examined). Proposals were also outlined for future research and theoretical considerations related to the subject of "forensic defense tactics" and proposals for changes in legislation to be introduced, the introduction of which would give the accused a more complete opportunity than before to exercise their right to defense.