Bunty w późnorepublikańskiej armii rzymskiej (88-30 przed Chr.)

Rozprawa doktorska została poświęcona zagadnieniu buntów wybuchających w armii rzymskiej w latach 88–30 przed Chr. Zakres chronologiczny pracy pokrywa się z okresem trwania wojen domowych, kiedy to doszło do wyjątkowo dużej liczby przypadków żołnierskiej niesubordynacji. Legiony były także w tym okresie jednym z najważniejszych elementów życia politycznego Republiki. Bunty zostały przeanalizowane przez autora nie – jak to czyniono dotychczas – z punktu widzenia problematyki politycznego wykorzystywania armii, lecz z punktu widzenia relacji wewnętrznych w legionach. Autor pragnął bowiem zweryfikować ugruntowane w literaturze przedmiotu przekonanie o instrumentalnym wykorzystywaniu żołnierzy, mających rzekomo stanowić w relacjach z wodzami element całkowicie bierny. Z tego względu szczególny nacisk został położony na przyczyny wybuchów buntów. Wyjątkowe natężenie żołnierskich rebelii w latach 88–30 przed Chr. wskazywało, że wojsko występowało w relacjach z głównodowodzącymi jako świadomy swoich interesów podmiot. Kluczowego znaczenia nabiera w związku z tym pytanie, do jakiego stopnia to działalność wodzów przyczyniła się do wybuchów tak licznych buntów, a na ile stanowiły one oddolną inicjatywę żołnierzy. Wystąpienia z lat 88–30 przed Chr. zostały przedstawione na tle przemian zachodzących ówcześnie w warunkach pełnienia służby wojskowej, a także kwalifikacji prawnej tego typu przestępstw. Opracowanie zagadnień natury prawnej – nie podejmowanych w odniesieniu do seditiones militiae w dotychczasowej literaturze – uzupełniło obraz zjawiska, ukazując jakimi uprawnieniami dysponowali wodzowie, i jak przekładało się to na obierane przez nich metody rozwiązywania konfliktów z żołnierzami. Autor podjął tym samym polemikę z rozpowszechnionym w nauce wizerunkiem rygorystycznej rzymskiej dyscypliny wojskowej, wskazując na daleko idącą elastyczność w tym zakresie. Kolejna część rozprawy zawiera analizę buntów w świetle zachowanych przekazów źródłowych. Zostały one podzielone według klucza chronologicznego na okresy obejmujące lata: 88–50, 49–45 i 44–30 przed Chr. Największa liczba żołnierskich rebelii miała miejsce przed 49 r. przed Chr., co przeczy opinii, że przyczyną rozprzęgnięcia się dyscypliny był wzrost natężenia konfliktów wewnętrznych. Można zaobserwować wprost przeciwną tendencję, co w połączeniu z wnioskami płynącymi z wcześniejszej partii pracy każe spojrzeć na zjawisko buntów z lat 88–30 przed Chr. w zdecydowanie odmiennym niż do tej pory świetle: w relacjach z wodzami żołnierze występowali często jako pełnoprawny partner, a wszczynane przez nich bunty stanowiły tego logiczną konsekwencję.The summary of the doctoral thesis written by MA Michał Norbert Faszcza “Mutinies in the late republican Roman army (88–30 B.C.)” The subject of the dissertation are mutinies in the Roman army from 88 to 30 B.C., in the period of civil wars when the number of instances of the soldiers’ insubordination was unusually large, and when the legions were one of the most important factors in the political life of the Republic. The mutinies are analyzed by the author not as it used to be done earlier – from the point of view of the political use of the army – but from the point of view of changes of internal relations within the Late Republican legions. The author’s aim was to verify the established opinion that the Roman army of the 1st century B.C. was nothing more than a passive mass manipulated by generals: hence his special emphasis on the causes of the soldiers’ rebellions. The large number of mutinies in 88–30 B.C. suggests that the Roman soldiers were fully aware where their interests lay; if so, the crucial task was, in the author’s opinion, to establish who and to what degree was responsible for the outbreak of particular mutinies: the generals or the soldiers. The mutinies of 88–30 B.C. are presented not only in the context of changes in character of military service during the Late Republic, but also from the viewpoint of the legal qualification of seditiones militiae. An analysis of legal issues – almost entirely absent in modern literature – made it possible to study the subject in its entirety, as it enabled the author to confront the generals’ legal powers with the many ways in which they resolved, or tried to resolve, particular conflicts with mutinous soldiers. The author’s argument is thus also a polemic with the widely-held image of the rigorous Roman military discipline, showing how flexible the system was. The main part of the dissertation is an analysis of particular mutinies in the light of extant literary sources, divided chronologically into three periods: 88–50, 49–45 and 44–30 B.C. The fact that the largest number of mutinies took place before 49 B.C. contradicts the common opinion that the increase of intensity of civil wars went hand in hand, and was the main factor of, a decline of the Roman military discipline. On the contrary, the author’s analysis reveals an opposite tendency, and this, in addition to his earlier conclusions about conditions of republican military service and legal qualification of soldiers’ rebellions, radically changes the perception of the problem. In their relations with the generals, the soldiers were often the stronger partner and mutinies were the logical consequence of this.