Una sola moltitudine: perseguendo l’ideale di esattezza e molteplicità. Evoluzione del progetto poetologico di Italo Calvino negli anni 1955-85

Celem rozprawy jest próba analizy rozwoju projektu poetologicznego Itala Calvina w kontekście dwóch, znanych z Wykładów amerykańskich kategorii: ideału ‘dokładności’ oraz ‘wielorakości’. Reprezentują one niejako stałe punkty odniesienia, ośrodki ciężkości wokół których oscyluje złożona twórczość włoskiego pisarza, nosząca w sobie cechy zarówno poetyki modernizmu jak i postmodernizmu (obecne są w niej odwołania do kierunków takich jak awangarda historyczna, moderna początku XX wieku, strukturalizm, poststrukturalizm, postmodernizm literacki). Prześledzenie różnorodnych wpływów oraz nawiązań posłuży próbie przedstawienia długiego procesu jakim było kształtowanie się modelu literackiego Calvina, począwszy od jego pierwszej fazy, tzw. ‘wyzwania labiryntu’ zainspirowanej przede wszystkim literaturą modernizmu oraz teoriami strukturalistycznymi, odzwierciedlającymi wspomniany wyżej ideał dokładności. Przeważa w niej wiara w dzieło literackie rozumiane jako projekt scalający oraz ‘ocalający’przed entropią, poszukiwanie sensu, a akt pisania przyrównany zostaje do próby odnalezienia wzoru, perspektywy w nieuporządkowanej rzeczywistości. Idea ta, choć podlegająca ciągłym przemianom i reinterpretacjom, jak postaramy się udowodnić, na trwale zagości w twórczości pisarza. Wpływ postmodernistycznej poetyki ‘wielorakości’ stanie się natomiast przeważający w następnym etapie rozwoju myśli Calvina: modernistyczny projekt ‘ciągły’ i ‘scalający’ rozbity zostaje wówczas na wiele rozwiązań cząstkowych, odpowiedzi jednostkowych. Apogeum myśli twórczej włoskiego pisarza, stanowiące o jego indywidualnym wkładzie w rozwój literatury i próbie wyznaczenia jej nowych granic, osiągnięte zostaje w momencie w którym Calvino decyduje się połączyć oba wspomniane horyzonty literatury: ideał ‘wielorakości’ zostaje ujęty w ramy porządkującego wzoru (autor ucieka się tu między innymi do technik kombinatorycznych literatury potencjalnej znanych mu z eksperymentów paryskiej grupy pisarzy matematyków Oulipo) tożsamego z ideałem ‘dokładności’, a przy tym otwartego, dającego możliwość wielu interpretacji oraz poziomów lektury. Owocem tych wysiłków jest powieść Niewidzialne miasta, analizie której poświęcony został jeden z rozdziałów rozprawy. Dotyczył on będzie przede wszystkim analizy sposobu w jaki nieuchwytne, poetyckie wizje pisarza zostają ujęte w formę dążącą do tego by stać się fundamentem zdolnym podtrzymać i porządkować rzeczywistość, jednocześnie uważając by nie utracić nic z jej fascynującej wielorakości i złożoności.