Do cyclicality of loan-loss provisions and income smoothing matter for the capital crunch – the case of commercial banks in Poland

Wielu przedstawicieli zarówno środowiska naukowego, jak i praktyki uznaje, że reguły księgowości stanowiły jedno ze źródeł światowego kryzysu finansowego (ang. global financial crisis, GFC). O ile jednak panuje ogólne przekonanie, że standardy rachunkowości wpływają na zachowania banków (tj. na decyzje osób zatrudnionych w bankach), o tyle nie został szczegółowo poznany mechanizm ich oddziaływania i ich interakcje ze standardami kapitałowymi. Odpowiednio skoordynowane w czasie zidentyfikowanie strat na kredytach oraz tworzenie rezerw pokrywających te straty powinno stanowić fundament bezpiecznego i zdrowego system bankowego. Adekwatne regulacje w tym zakresie są istotnym warunkiem ograniczenia procykliczności działalności kredytowej banków oraz procyklicznych efektów wskaźników kapitałowych.W odpowiedzi na rekomendacje przywódców grupy G20 oraz Bazylejskiego Komitetu ds. Nadzoru Bankowego twórcy standardów rachunkowości i księgowości (zarówno International Accounting Standards Board, IASB, jak i amerykańska Financial Accounting Standards Board, FASB) zmodyfikowali standardy tworzenia rezerw na straty kredytowe, tak by były one oceniane i uznawane wyprzedzająco (tzw. forward-looking assessment). Obecnie w wielu krajach na świecie wdrażane są zatem nowe standardy tworzenia rezerw, które zakładają stosowanie modeli oczekiwanych strat na kredytach (a n g. expected credit loss (ECL) models) zamiast stosowanych do 2017 r. modeli wyceny według wartości godziwej. Ma to miejsce również w krajach Unii Europejskiej, a zatem i w Polsce, gdzie banki wdrażają zalecenia standardu IFRS 9. Standard ten, wedle założeń opracowujących go podmiotów, powinien rozwiązać niektóre problemy regulacji ostrożnościowych (tj. problem „zbyt mało i zbyt późno” w identyfikacji strat kredytowych) i w efekcie powinien przyczynić się do stymulowania stabilności finansowej w UE. Biorąc pod uwagę fakt, że model ECL ma ograniczyć procykliczność rezerw na ryzyko kredytowe i zapewnić bankom stabilny (w ujęciu czasowym) poziom zysków, w artykule zostały postawione dwa pytania. Po pierwsze, czy banki, których model rezerw na ryzyko kredytowe cechuje się relatywnie niską procyklicznością, doświadczają łagodniejszego wpływu wskaźnika kapitałowego na działalność kredytową w porównaniu z bankami, w których proces tworzenia rezerw jest wysoce procykliczny? Po drugie, czy banki angażujące się w wygładzanie zysków przy użyciu rezerw doświadczają łagodniejszego wpływu wskaźnika kapitałowego na aktywność kredytową? W badaniu tym szczególnie interesuje nas wpływ wskaźnika kapitałowego na aktywność kredytową w okresie recesji, ponieważ to właśnie w tych okresach ograniczenie ze względu na kapitał własny jest uznawane za główne źródło procykliczności aktywności kredytowej banków. Artykuł poszerza wiedzę dostępną w literaturze przedmiotu w kilku obszarach. Po pierwsze, analizowany jest w nim bezpośrednio wpływ rezerw na ryzyko kredytowe na kryzys kapitałowy, poprzez identyfikację specyfiki cykliczności rezerw na straty kredytowe, wygładzania dochodów, niedyskrecjonalnego zarządzania zyskami oraz kapitałami w indywidualnych bankach. Aby to wykonać, w przypadku każdego banku, dla którego mamy obserwacje obejmujące minimum 36 kwartałów (tj. 9 lat, które jest okresem obejmującym pełen cykl koniunkturalny), oszacowujemy wrażliwość rezerw na: (1) cykl koniunkturalny (co identyfikuje procykliczność rezerw indywidualnego banku); (2) zyski przed opodatkowaniem i obciążeniem stratami kredytowymi (co określa wygładzanie zysków); (3) stopę wzrostu kredytów (co określa tzw. niedyskrecjonalne zarządzanie zyskami); (4) wskaźnik kapitałowy (co identyfikuje zarządzanie kapitałem własnym za pomocą rezerw). Po drugie, uwzględniamy wpływ niskiej procykliczności LLP na związek między aktywnością kapitałową i wskaźnikiem kapitałowym, odrębnie w próbie banków cechujących się bardzo dobrym dokapitalizowaniem (tj. wysokim wskaźnikiem kapitałowym) oraz w próbie banków niedokapitalizowanych. Po trzecie, biorąc pod uwagę fakt, że w literaturze przedmiotu różnie ocenia się rolę wygładzania zysków w praktyce działania banków (nie-którzy uznają je za pożądane narzędzie budowania buforów w dobrej koniunkturze, które będą „skon-sumowane” w okresie kryzysów, inni natomiast uważają, że są one źródłem podwyższonego ryzyka w działalności banków), nie jest zatem oczywiste, czy wysoki stopień wygładzania dochodów faktycznie ogranicza rolę wskaźnika kapitałowego w działalności kredytowej. Zaprezentowane badanie jest pierwszym w literaturze przedmiotu opracowaniem podejmującym ten problem z perspektywy empirycznej. Po czwarte, w odróżnieniu od dotychczas prowadzonych badań dotyczących roli wskaźnika kapitałowe-go w akcji kredytowej banków w tym artykule analizowana jest rola niedyskrecjonalnego zarządzania zyskami i zarządzania kapitałami przy użyciu rezerw w kształtowaniu się związku między aktywnością kredytową i wskaźnikiem kapitałowym. Na podstawie badania przeprowadzonego z zastosowaniem panelowego estymatora z ustalony-mi efektami stałymi (tzw. estymator fixed-effects) na danych indywidualnych banków komercyjnych w Polsce z okresu I kwartał 2000 – IV kwartał 2012 r. stwierdzono, że aktywność kredytowa tych banków zależy istotnie ekonomicznie i statystycznie od poziomu wskaźnika kapitałowego. Wpływ tego wskaźnika jest jednak bardzo istotny w bankach słabo dokapitalizowanych w okresie recesji. Aktywność kredytowa banków, których rezerwy są mocno procykliczne, jest bardzo wrażliwa na poziom wskaźnika kapitałowego. Niski stopień procykliczności rezerw wiąże się z brakiem wpływu wskaźnika kapitałowego na aktywność kredytową w okresie recesji. Nie dotyczy to jednak banków słabo dokapitalizowanych. Dobrze dokapitalizowane banki o niskiej procykliczności rezerw cechują się natomiast większym potencjałem do udzielania kredytów. Wysoki stopień wygładzania dochodów powoduje wyższą wrażliwość aktywności kredytowej na wskaźnik kapitałowy, również w bankach bardzo dobrze do-kapitalizowanych. Niedyskrecjonalne zarządzanie zyskami nie ma istotnego wpływu na związek między działalnością kredytową i wskaźnikiem kapitałowym. Zarządzanie kapitałami ma istotne ekonomicznie znaczenie dla wpływu wskaźnika kapitałowego na kredytowanie przez banki, ponieważ banki zaangażowane w ten proces cechuje niższa wrażliwość na wskaźnik w okresie recesji.

This paper examines the impact of bank capital ratios on bank lending by comparing differences in loan growth to differences in capital ratios at sets of banks that are clustered based on loan-loss provisioning practices. Using a hand-collected unique quarterly dataset (of Polish commercial banks) covering the period of 2000 Q1–2012 Q4, we find that loans growth is particularly capital constrained in poorly--capitalized banks, during both non-recessionary and recessionary periods. Lending of banks with low procyclicality of loan-loss provisions (LLP) is not affected by capital ratio in recessionary periods. Low-procyclicality of LLPs does not make poorly-capitalized banks’ lending immune to recessionary capital crunch. In contrast to the common view, profit stabilizing practices achieved through income smoothing do not make banks’ lending resilient to capital constraints during recession, as we find that high income smoothing banks seem to suffer from increased capital pressures in their lending. This effect is also present in well-capitalized banks. The implication of our research is that decision--makers implementing new accounting standards for loan-loss allowance (the expected credit loss approach) may not be effective in reducing the procyclicality of capital regulation if they attempt to reduce recessionary capital constraints solely through profit-stabilizing income smoothing.