Dźwięki, ludzie i nasłuchiwanie Warszawy na przełomie XIX i XX wieku. Wybrane elementy fonosfery miasta

Celem pracy jest analiza wybranych zdarzeń dźwiękowych, stanowiących elementy codziennej, gęstej tkanki sonicznej Warszawy przełomu XIX i XX wieku. Studia przypadków zaprezentowane w tej pracy dotyczą dźwięków: katarynki; fortepianu, na którym gra młoda kobieta; protestu; nawoływań ulicznych sprzedawców; wreszcie, dźwięków ciszy w mieszkaniu. Każdy z tych elementów ukazuje wielopoziomowe splątania rozumienia i reagowania na dźwięk, które przecinają się na poziomie klasy, płci kulturowej czy tożsamości narodowej. Nasłuchiwane przeze mnie historyczne zdarzenia dźwiękowe to przestrzenie spotkania i konfliktu grup społecznych o różnych (rozbieżnych) sonicznych potrzebach i tożsamościach; badam zatem rolę wyżej wymienionych dźwięków w przestrzeni miasta oraz sposoby reagowania na te same dźwięki przez mieszkańców i mieszkanki Warszawy. Innymi słowy, w swojej pracy analizuję, jak dźwięki wykorzystywane były, by kształtować, definiować, przetwarzać i podważać społeczne i kulturowe konteksty codziennego życia w mieście. Istotnym elementem pracy są także rozważania metodologiczne wokół historycznych studiów nad dźwiękiem, orbitujące wokół pytania „co to znaczy słuchać historii?”. Zastanawiam się nad pojęciami, analizą źródeł tekstowych i wizualnych w kontekście badania dźwięku; zastanawiam się także nad rolą badacza i badaczki procesie poznawania dźwiękowej przeszłości. Głównymi narzędziami mojej metody są: definicja dźwięku jako zdarzenia dźwiękowego, pojęcie akustemologii, akustycznej epistemologii, czyli poznawania i porządkowania świata poprzez dźwięk, a także praca z dźwiękową wyobraźnią.

The aim of this dissertation is to analyse selected sonic events, chosen from the dense sonic fabric of Warsaw at the turn of the 19th and 20th century. Presented case studies comprise of the sounds of: barrel organ players, female domestic piano playing, protest, cries of itinerant sellers; finally, sounds of silence in a middle-class apartment. Each of these showcases multi-faceted concoction of how people understood sound and how they reacted to sound; these are intersections at the level of class, gender, or national identity. Sonic events I attentively listen to form areas of encounter and conflict of social groups representing different (differing) sonic needs and identities. I therefore examine the role of the aforementioned sounds in the urban space as well as the way people reacted to the very same sounds. In other words, in my work I analyse, how sounds were used to shape, define, change, and undermine social and cultural frames of everyday urban life. An important part of this work are methodological ruminations on historical sound studies, circling around the question of what it means to listen to the past. I discuss different notion and ideas, the problem of analysing textual and visual sources in the sonic research. I also consider the role of a researcher in this encounter with sonic past. Main tools for my method are: definition of sound as sonic event; acoustemology (acoustic epistemology) – knowing the world through sound; and the labour of sonic imaginations.