Początki penologii - kara jako element społeczeństwa demokratycznego. Studium twórczości Francisa Liebera

Dysertacja przedstawia dokonania naukowe Francisa Liebera - amerykańskiego intelektualisty o niemieckich korzeniach, związane z karą kryminalną i systemami penitencjarnymi. Celem pracy doktorskiej jest przedstawienie poglądów na temat kary i więziennictwa Francisa Liebera jako elementu jego koncepcji liberalnego społeczeństwa demokratycznego oraz momentu rozwoju penologii, czyli zinstytucjonalizowanej dyscypliny badającej karę w społecznym kontekście. Kara kryminalna w tym ujęciu przedstawiona jest jako istotny element kontroli społecznej i narzędzie formowania ładu społecznego. Studium ukazuje także powiązania wartości i myśli w kulturze zachodniej – Francis Lieber jako transatlantycki intelektualista współtworzył naukę amerykańską wdrażając europejskie wzorce. Lieber żył i pracował w XIX wieku. Jego dorobek jest znany z dokonań w ramach nauk politycznych, humanitarnego prawa wojennego, rozwoju nauk społecznych, a także więziennictwa i stworzenia oraz zdefiniowania penologii. Praca odpowiada na pytania badawcze: jak Francis Lieber rozumiał karę i więzienie, jak wyglądała koncepcja społeczeństwa Francisa Liebera i jakie miejsce zajmowała w niej instytucja kary kryminalnej, jak wyglądało stanowisko Liebera na temat kary i systemów penitencjarnych na tle toczącej się w 1. połowie XIX wieku debaty, jakie okoliczności wpłynęły na kształt jego dorobku, jak Lieber przysłużył się rozwojowi nauki o karze oraz w jaki sposób jego prace są przywoływane współcześnie. Procedura badawcza realizowana w ramach pracy doktorskiej obejmowała wypracowane w ramach socjologii historycznej metody analizy tekstów historycznych, metodę biograficzną i metodę opartą na dokumentach osobistych. Temat badawczy, który dotyczył minionych wydarzeń, wymusił zastosowanie metody analizy materiałów historycznych – tekstów Liebera, a także dokumentów osobistych takich jak dzienniki i korespondencja. Materiał źródłowy został uzupełniony o treść biograficzną oraz materiały późniejszych autorów, zarówno z końca XIX wieku, początku XX wieku, aż do dnia dzisiejszego, zawierające opis życia i twórczości Liebera, w szczególności jego twórczości związanej z karą kryminalną i więzieniem. Praca przedstawia moment rozpoczęcia naukowej refleksji o karze w jej społecznym wymiarze. Poprzez dorobek Francisa Liebera ukazany jest rozwój nauk społecznych w 1. połowie XIX wieku i przełom w postrzeganiu kary kryminalnej. Praca dokumentuje ważny dorobek naukowy, szerzej nieznany w polskim dyskursie, oraz historyczny moment istotny dla rozwoju penologii, penitencjarystyki, socjologii i historii nauk społecznych.

The dissertation presents the scientific achievements of Francis Lieber - an American intellectual with German roots, related to criminal punishment and penitentiary systems. The purpose of the Ph.D. thesis is to present Francis Lieber's view on punishment and prison as an element of his conception of a liberal, democratic society, and the moment of development of penology, as an institutionalized discipline that studies punishment in a social context. Criminal punishment in this perspective is presented as an important element of social control and a tool for forming social order. The study of the subject also shows a connection of the values and thought in Western culture - Francis Lieber as a transatlantic intellectual co-created American science by implementing European patterns. Lieber lived and worked in the 19th century. His accomplishments are known for his achievements within the framework of political science, the humanitarian law of war, the development of the social sciences and also prison science and the creation and definition of penology. The work answers the research questions: how Francis Lieber understood punishment and imprisonment, what was Francis Lieber's conception of society and the place of criminal punishment in it, what was Lieber's position on punishment and penitentiary systems against the backdrop of the ongoing debate in the 1st half of the 19th century, what circumstances influenced the shape of his work, how Lieber contributed to the development of the science of punishment, and how his works are adduced today. The research procedure carried of the dissertation included the methods developed within historical sociology for analyzing historical texts, the biographical method, and the method based on personal documents. The research topic, which concerned past events, necessitated the use of the method of analyzing historical materials - Lieber's texts, as well as personal documents such as diaries and correspondence. The source material was supplemented with biographical content and materials of later authors, both from the end of the 19th century, the beginning of the 20th, up to the present day, which included a description of Lieber's life and his work, in particular his works related to criminal punishment and imprisonment. The study of Lieber’s works on punishment and prison concerns the moment of the beginning of scientific reflection on punishment in its social context. The works of Francis Lieber show the development of social sciences in the first half of the 19th century and a breakthrough in the perception of criminal punishment. The dissertation documents a significant scientific achievement, widely unknown in the Polish discourse, and a historical moment important for the development of penology, penitentiary science, sociology and the history of social sciences.