Odrzucając nadprzyrodzone. Naturalizm metafizyczny w kontekście odkryć naukowych i problemów filozoficznych

Pierwsze wzmianki o koncepcjach naturalistycznych w filozofii liczą sobie niemal trzy tysiące lat. Przez wieki doktryna ta ewoluowała wraz z biegiem filozoficznych nurtów różnych epok, a także rozwojem nauki, stając się zbiorem zróżnicowanych poglądów, które łączy kompatybilność z naukami przyrodniczymi. Współcześnie naturalizm obecny jest zarówno w metafizyce, jak i metodologii nauk. Naturalizm metafizyczny stwierdza, iż wszystko, co istnieje, stanowi część świata czasoprzestrzennego. Z kolei w metodologii naturalizm wyznacza reguły, którymi operować powinna nauka, wykluczając odwołania do świata nadprzyrodzonego, a przyznając pierwszeństwo danym empirycznym. Indyjskie szkoły Ćarwaka i Wajsieszika były pierwszymi, które w pierwszym tysiącleciu przed naszą erą postulowały materializm i atomizm, stanowiące później rdzeń poglądów naturalistycznych. W tradycji zachodniej źródeł naturalizmu doszukać możemy się w antycznej Grecji. Jońscy filozofowie przyrody, podejmując się prób racjonalnego opisu natury, stali się pionierami filozofii przyrody, a więc i myśli naturalistycznej. Koncepcje atomizmu i materializmu rozwijane były Leucypa oraz jego ucznia Demokryta, następnie wywierając wpływ na filozoficzne kierunki epikureizmu czy późniejszego lukrecjanizmu. Średniowiecze stanowiło okres spowolnienia rozwoju koncepcji naturalistycznych, choć wraz z nadejściem epoki oświecenia nastał czas dalszej prosperity filozofii naturalistycznych za sprawą Hobbesa, Spinozy czy Hume’a. Ponowny rozkwit przeżywał materializm za sprawą myślicieli francuskich. Wraz z nastaniem współczesnej nauki, a w szczególności fizyki, z doktryn materialistycznych wyłania się stopniowo fizykalistyczne ujęcie świata. Pomimo tego naturalizm nie jest wolny od zarzutów i wyzwań, z których na wyróżnienie zasługują wyjaśnienie na jego gruncie zasady działania umysłu, uzasadnienie twierdzeń moralnych, istnienia powszechników czy świadomości i wolnej woli.

The first references to naturalistic concepts in philosophy date back almost three thousand years. Over the centuries, the doctrine has evolved with the course of philosophical currents of different eras, as well as the development of science, becoming a set of diverse views that are united by their compatibility with the natural sciences. Today, naturalism is present in both metaphysics and the methodology of science. Metaphysical naturalism states that everything that exists is part of the space-time world. In methodology, on the other hand, naturalism sets the rules by which science should operate, excluding references to the supernatural world and giving priority to empirical data. The Indian schools of Charvaka and Vaisheshika were the first to postulate materialism and atomism in the first millennium BC, which later formed the core of naturalistic views. In the Western tradition, the origins of naturalism can be found in ancient Greece. The Ionian natural philosophers, in their attempts to describe nature in a rational manner, became the pioneers of natural philosophy, and therefore of naturalistic thought. The concepts of atomism and materialism were developed by Leucippus and his pupil Democritus, subsequently influencing the philosophical trends of Epicureanism or later Lucretianism. The Middle Ages represented a period of slowdown in the development of naturalistic concepts, although with the advent of the Age of Enlightenment there was a further prosperity of naturalistic philosophies through Hobbes, Spinoza or Hume. Materialism experienced a renewed flowering through French thinkers. With the advent of modern science, and physics in particular, a physicalist view of the world gradually emerged from materialist doctrines. In spite of this, naturalism is not free of objections and challenges, of which the explanation of the principle of the mind on its grounds, the justification of moral claims, the existence of universals or consciousness and free will deserve special mention.