Bunt i rewolucja w ponowoczesności jako narzędzia zmiany społecznej

Przedmiotem pracy jest analiza zjawisk buntu i rewolucji w ponowoczesności oraz zbadanie, czy wywołują one istotne zmiany społeczne. Główne założenie pracy opiera się na spostrzeżeniu Piotra Sztompki „Niewykluczone, że razem z »postępem« i »nauką« »rewolucja« tworzy trio pojęć zawierających w sobie sens naszych czasów” ̶ wychodząc od tej myśli, w pracy przedstawiona jest próba stwierdzenia, czy ponowoczesność sprzyja rewolucjom?; czy dysponujemy narzędziami mogącymi uniemożliwić wybuch rewolucji bądź zakłócić ich przebieg?; i – przede wszystkim ̶ czym w istocie jest sama rewolucja?. W pracy analizowane są wydarzenia z lat 2000- 2022, którym nadano miano rewolucji oraz zaprezentowany został przegląd narzędzi, jakimi posługują się ponowocześni buntownicy i rewolucjoniści. W związku z tym, że to, co dzieje się w wymiarze rzeczywistym, w przypadku najnowszych ruchów rewolucyjnych bardzo mocno powiązane jest z tym, co dzieje się w świecie wirtualnym, zastosowano metody badawcze dobrane do obu światów: obserwację uczestniczącą oraz obserwację online, a także analizę zgromadzonych w toku badań treści ( w tym: netnografię). Rozprawa doktorska składa się z czterech rozdziałów poprzedzonych wstępem i zakończonych podsumowaniem. We wstępnych rozważaniach zaprezentowany został przegląd definicyjny dotyczący ponowoczesności oraz opisane zostały mechanizmy i zjawiska charakterystyczne dla omawianego okresu. W Rozdziale 1., rozpoczynającym się od przeglądu definicji buntu i rewolucji, dokonana została analiza istniejących teorii rewolucji. Opracowanie podporządkowane zostało próbie odnalezienia odpowiedzi na trzy podstawowe pytania: po pierwsze ̶ dlaczego rewolucje wybuchają?; po drugie ̶ w jaki sposób się toczą?; po trzecie ̶ kto je wywołuje?. Rozdział kończą wnioski wywiedzione z opracowanego materiału. Rozdział 2. to prezentacja narzędzi, za pomocą których wzniecane są rewolucje. W toku przeprowadzonych badań wyodrębnione, a następnie opisane, zostały: demonstracje, strajki, okupowanie przestrzeni; narzędzia wywiedzione ze słowa (manifesty, ulotki, hasła); związane ze sztuką (takie jak grafiki, murale, czy też przedstawienia teatralne) oraz akcje solidarnościowe; osobne podrozdziały dotyczą ludzi rewolucji, przemocy oraz mediów. W Rozdziale 3., po przedstawieniu przeglądu definicyjnego terminu zmiana społeczna, dokonana została analiza buntu i rewolucji jako narzędzi tejże. Omówione zostało również studium przypadku Ogólnopolskiego Strajku Kobiet. W Rozdziale 4. zaprezentowane zostały wnioski wywiedzione z dokonanych badań i analiz. Wykazane zostało, że bunt i rewolucja polityczna (w klasycznym rozumieniu, jako dążenie do zmiany ustroju politycznego) możliwe są jedynie w systemach autorytarnych, zaś demokracja jako taka wytworzyła narzędzia, które pozwalają kontrolować rewolucję, jednocześnie wytwarzając iluzję, że bunt jest możliwy – co stanowi podsumowanie całej pracy.

The dissertation aims to analyse the phenomena of rebellion and revolution in postmodernity and examine whether they produce significant social change. Its main premise is based on Piotr Sztompka's observation that 'it may be that 'revolution', together with 'progress' and 'science', forms a trio of concepts that contain the meaning of our time'. Based on this belief, the author attempts to determine whether postmodernity facilitates revolutions, whether we have the tools to prevent their outbreak or disrupt their course, and - above all - what revolution itself is. The work analyses events from the 2000–2022 period, that have been called revolutions, and gives an overview of the tools used by postmodern rebels and revolutionaries. Since, in the case of recent revolutionary movements, what happens in the real world is strongly linked to what occurs in the virtual one, research methods appropriate to both were used: participatory observation and online observation, as well as content analysis of the material collected during the research (including netnography). The dissertation consists of four chapters, preceded by an introduction and followed by a conclusion. The introductory reflections present a definitional outline of postmodernity and describe the mechanisms and phenomena characteristic of the period in question. Beginning with an overview of the definitions of rebellion and revolution, Chapter 1 analyses existing theories of revolution. The study attempts to find answers to three basic questions: First, why do revolutions break out? Second, how do they unfold? Third, who causes them? The chapter closes with conclusions drawn based on the analyzed material. Chapter 2 presents tools used to foment revolutions which were identified in the course of the research: demonstrations, strikes, occupations of space; tools rooted in words (manifestos, leaflets, slogans); tools related to art (such as prints, murals or theatrical performances); and solidarity actions. Separate subsections concern the people of the revolution, violence and the media. After providing a definitional overview of the concept of social change, Chapter 3 analyses rebellion and revolution as instruments of social change. The case study of the All-Poland Women's Strike is also discussed. Chapter 4 presents the conclusions of the conducted research and analysis. It has been shown that rebellion and political revolution (understood in the classical sense, as an attempt to change the political system) can only happen in authoritarian systems. Democracy as such has produced tools that allow revolution to be controlled, while at the same time creating the illusion that rebellion is possible.