Uwarunkowania procesu demokratyzacji Jordańskiego Królestwa Haszymidzkiego w latach 1989-2013

Jordańskie Królestwo Haszymidzkie, mimo posiadania pewnych instytucjonalnych i proceduralnych elementów demokratycznych, jest w gruncie rzeczy reżimem autorytarnym. Stąd też w literaturze przedmiotu jordański proces demokratyzacji bardzo często bywa określany pejoratywnie, jako „defensywny”, „fasadowy”, „taktyczny”, „zamrożony”, „zablokowany”, „dekoracyjny i sztuczny” czy „monarchiczny”. Niektórzy analitycy piszą wręcz o procesie de-liberalizacji i de-demokratyzacji w Jordanii.Niniejsza rozprawa ma na celu całościowe ujęcie zagadnienia demokratyzacji Jordanii przeszło dwadzieścia pięć lat po zainicjowaniu przez króla Husajna Ibn Talala liberalizacji systemu politycznego. Autor proponuje nowatorskie spojrzenie na poruszaną problematykę poprzez zastosowanie mało rozpowszechnionej na gruncie nauki polskiej międzynarodowej socjologii historycznej. Przedmiot pracy stanowią uwarunkowania procesu demokratyzacji Jordanii, a problemem badawczym jest pytanie które z nich, wewnętrzne czy zewnętrzne (międzynarodowe), w większym stopniu wpływały na tempo i kierunek przemian społeczno-politycznych w Jordanii w latach 1989-2013? Autor zamierza zweryfikować hipotezę mówiącą, iż pomimo istotnego wpływu obu grup uwarunkowań, czynniki zewnętrzne, bardziej niż czynniki wewnętrzne, wpłynęły na tempo przemian społeczno-politycznych w Jordanii, ponieważ priorytetem monarchii haszymidzkiej zawsze było jej bezpieczeństwo, a to, w obliczu jej położenia geopolitycznego, wymuszało podejmowanie kroków oczekiwanych przez społeczność międzynarodową. Innymi słowy, to nie wewnętrzni aktorzy sceny społecznej i politycznej, a naciski zewnętrzne mają decydujący wpływ na kształt systemu społeczno-politycznego w Jordańskim Królestwie Haszymidzkim. Jest to szczególnie dostrzegalne w omawianym okresie 1989-2013.Rozprawa została podzielona na cztery rozdziały. Przedmiotem rozdziału pierwszego są aspekty teoretyczne i metodologiczne, a w szczególności teorie demokratyzacji i międzynarodowa socjologia historyczna. Kolejne dwa rozdziały stanowią główną część dysertacji, a ich przedmiotem są grupy uwarunkowań procesu demokratyzacji – wewnętrzne (rozdział II) i zewnętrzne (rozdział III). W każdym z nich autor dokonuje charakterystyki oraz analizuje poszczególne kategorie czynników, wskazując na ich powiązania z procesem demokratyzacji w Jordanii. W rozdziale czwartym autor podejmuje się analizy współzależności omawianych uwarunkowań oraz ich wpływu na przebieg przemian społeczno-politycznych w Jordanii. Ma to na celu przede wszystkim analizę doświadczeń monarchii haszymidzkiej w świetle międzynarodowej socjologii historycznej, a tym samym ukazanie złożoności procesu demokratyzacji. Stąd też autor poświęca uwagę powiązaniom poszczególnych grup uwarunkowań oraz charakterowi ich relacji, pytając czy się wzajemnie wzmacniały, osłabiały czy niwelowały. Jednocześnie podjęta zostaje próba wskazania dominanty wśród analizowanych kategorii czynników, co w konsekwencji umożliwia zweryfikowanie hipotezy rozprawy. Ponadto autor analizuje rzeczywiste przełożenie uwarunkowań na proces reform w Jordanii, czyli, innymi słowy, jak przebiegał proces demokratyzacji w tym kraju w latach 1989-2013.

In spite of having certain institutional and procedural democratic features, the Hashemite Kingdom of Jordan is principally an authoritarian regime. Therefore more than often the Jordanian democratisation process is being described pejoratively, as “defensive”, “façade”, “tactical”, “frozen”, “blocked”, “decorative and artificial” or “monarchical”. Some of the analysts even write about the de-liberalisation and de-democratisation taking place in Jordan.This doctoral thesis aims to present the democratisation process in Jordan in a comprehensive manner, over 25 years after king Hussein bin Talal has initiated liberalisation of the political system. The author offers an innovative approach to the topic by applying a school of thought relatively unknown in Polish academia – the international historical sociology. Determinants of the democratisation process in Jordan are thus the primary research subject of the dissertation, whereas the research problem asks which of them, international (external) or domestic (internal), have influenced the pace and direction of the socio-political reform in the monarchy in 1989-2013 to a greater extent? The author intends to verify the hypothesis which argues the following: despite importance of both groups of determinants, external factors have influenced the socio-political reform process in Jordan more than the internal ones. It is because survival and security have always been the priority of the Hashemite monarchy which, in light of Jordan’s geopolitical location, forces it to undertake steps projected by the international community. In other words, it is not the domestic social and political scene but external pressures which have the formative influence over the shape of the socio-political system in the Hashemite Kingdom of Jordan. It is particularly visible in the period of 1989-2013.The dissertation is divided into four parts. The first chapter presents theoretical and methodological framework of the thesis with a special focus on theories of democratisation and the international historical sociology. The consecutive two chapters constitute the main part of the dissertation and aim to portray two groups of determinants of the democratisation process: internal (chapter 2) and external (chapter 3). In each of them the author describes and analyses both categories of determinants, consequently indicating their connection with the democratisation process in Jordan. The last chapter examines the interdependence of determinants and their impact on the course of socio-political reform in Jordan. This is primarily aimed at analysis of the case study of the Hashemite Kingdom of Jordan in light of international historical sociology and at showing the complexity of the democratisation process. Therefore, the author draws attention to linkages between particular groups of determinants and the nature of their relationship, asking whether they mutually strengthen, weaken or neutralise. Simultaneously, an attempt is made to indicate the dominant category among the analysed factors, which in turn makes it possible to verify the initial hypothesis. In addition, the author analyses the actual impact of the aforementioned determinants on the reform process in Jordan or, in other words, how did the democratisation process look like in this country in 1989-2013.