Zasada prawdy materialnej w procesie karnym

Przedmiotem pracy doktorskiej jest ujęcie zasady prawdy materialnej na gruncie aktualnych zmian procesu karnego. Praca składa się z czterech rozdziałów, z których każdy odnosi się do innych aspektów związanych z zasadą prawdy materialnej. Rozdział pierwszy porusza zagadnienia ogólne dotyczące pojęcia „prawdy”. W szczególności odniesiono się do ukształtowania prawdy na gruncie filozofii oraz nauk prawniczych. Wskazano na więzy łączące klasyczną teorię prawdy z rozumieniem pojęcia prawdy na gruncie prawnym. Poruszono także w ogólnym zarysie kwestie kształtowania się zasady prawdy materialnej w europejski procesie karnym oraz ewolucję tej zasady na gruncie prawa polskiego. Poddano także analizie podstawowe zagadnienia dotyczącego współczesnego procesu karnego w innych państwa – Stanach Zjednoczonych Ameryki, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec w kontekście poznania prawdy jako podstawy faktycznej wyroków karnych. W drugim rozdziale omówione zostało miejsce zasady prawdy materialnej wśród innych zasad procesu karnego takich jak zasada obiektywizmu, zasada kontradyktoryjności, zasada prawa do obrony, zasada szybkości, zasada bezpośredniości, zasada samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego, zasada swobodnej oceny dowodów, zasada domniemania niewinności, zasada rzetelności procesu oraz zasada instancyjności. Przeprowadzono analizę wzajemnych korelacji zasad procesowych oraz wskazano wpływ innych zasad procesu karnego na realizację czy ograniczenia zasady prawdy materialnej. Trzeci rozdział dotyczy analizy gwarancji zasady prawdy materialnej. Jako gwarancje zasady prawdy materialnej w pierwszej kolejności omówiono standardy ogólnoustrojowe: zasadę prymatu Konstytucji i zasadę prymatu ustawy, zasadę demokratycznego państwa prawnego, zasadę trójpodziału władzy. Wskazane zostały także mechanizmy uregulowane na gruncie prawa karnego procesowego. Na etapie postępowania przygotowawczego omówiono realizację zasady materialnej poprzez instrumenty takie jak obowiązki procesowe oskarżonego czy kontrolę sądową czynności postępowania przygotowawczego. Na etapie postępowania jurysdykcyjnego omówiono jako gwarancje zasady prawdy materialnej inicjatywę dowodową sądu oraz stron, zasadę kolegialności składu orzekającego, kontrolę orzeczeń po wydaniu rozstrzygnięcia przez sąd pierwszej instancji oraz podstawy oddalenia wniosku dowodowego. Szczególnie dużo miejsca poświęcono rozwiązaniom prawnym wprowadzonym nowelizacją kodeksu postępowania karnego z dnia 27 września 2013 r., zmienionej nowelizacją z dnia 20 lutego 2015 r. Poddano analizie szczególne sposoby przesłuchania, w szczególności w przypadku świadka anonimowego i świadka małoletniego mając na względzie realizację zasady prawdy materialnej. Odniesiono się do koncentracji procesu karnego jako gwarancji zasady prawdy materialnej. Omówiono także gwarancje zasady prawdy materialnej po wydaniu orzeczenia przez sąd pierwszej instancji, w szczególności przeanalizowano pod tym kątem środki odwoławcze, zwłaszcza apelację oraz instytucję wznowienia postępowania. Czwarty, ostatni rozdział, poświęcony jest ograniczeniom zasady prawdy materialnej w procesie karnym. Szczególnie wiele miejsca poświęcono procesowym przywilejom oskarżonego, w tym prawu oskarżonego do milczenia oraz zakazom dowodowym (względnym i bezwzględnym). Odniesiono się także do ograniczeń poznania prawdy podczas przeprowadzania niektórych dowodów w procesie karnym, w szczególności ograniczeń w korzystaniu z dowodów nielegalnie zdobytych, dowodów z kontroli procesowej i operacyjnej oraz dowodów prywatnych. Poddano analizie ograniczenia w poznaniu prawdy w trybach konsensualnych i kompensacyjnych. Dokonano także analizy ograniczenia zasady prawdy materialnej w postępowaniu nakazowym, postępowaniu prywatnoskargowym i postępowaniu przyspieszonym. Odniesiono się do ograniczeń poznania prawdy po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji. W tym zakresie poświecono wiele miejsca kasacji oraz zakazowi reformationis in peius. Odniesiono się także do ograniczeń faktycznych w poznaniu prawdy w procesie karnym związanych z przeprowadzaniem dowodów z osobowych źródeł dowodowych, w szczególności dowodów z zeznań świadków. Wskazano na trudności procesu zapamiętywania, przetwarzania i odtwarzania posiadanych przez świadków informacji, konsekwencją czego jest często deformacja zdarzenia, które świadek bezpośrednio obserwował. Abstract of dissertation "The principle of material truth in a criminal trial" The subject of the dissertation is to cover the principle of material truth in the light of recent amendments inserted into in the criminal procedure. The thesis consists of four chapters, each one analysing various aspects of the principle of material truth. The first chapter raises general issues concerning the concept of truth. In particular, reference is made to outline the notion of truth in the philosophy and the law. The ties between the classical theory of truth and the concept of truth pertinent to legal science, are also pointed out. The part of the chapter consists an overview of the issues determining the principle of material truth in European criminal process and the evolution of the rules under Polish law. The issue concerning the modern criminal trial in other countries - the United States, the United Kingdom, France and Germany, was also indicated. In the second chapter the principle of material truth has been analysed against the background of the other rules governing the criminal process such as objectivity rule, adversarial trial, the right to defence, speedy trial rule, directness rule, independence of the criminal court jurisdiction, free assessment of evidence, the presumption of innocence, fair trial and the principle of right to appeal. Furthermore, correlation among the aforementioned procedural rules as well as an impact of various rules on application and restriction of the principle of material truth, were given thorough consideration. The third chapter refers to the analysis of safeguards of the principle of material truth. As a starting point these safeguards were subject to analysis in the light of the general legal system standards. These standards comprise the principle of the primacy of the Constitution and the principle of the primacy of the legal act, the principle of democratic rule of law as well as the principle of separation of powers. It should be also pointed out that the thesis outline mechanisms governing criminal law process both at the pre-trial stage and at the stage of criminal proceeding, accordingly. The former covers analysis of the implementation of the principle of material truth through legal instruments such as obligation of the defendant during trial and judicial review of preparatory proceeding activities. The latter refers to the criminal proceedings guarantees such as evidential initiative of the court and the parties, the principle of collegiate decisions, review (control of the decision issued by the court of first instance) and legal basis for dismissing certain evidence. Emphasis was placed on legal mechanisms inserted by amendment to the Code of the Criminal Procedure in September 27th 2013, as revised by the amendment dated February 20th 2015. The specific ways of hearing in the case of an anonymous witness and the witness of a minor, were subject to study. Reference was also made to the criminal proceeding concentration as a guarantee of the principle of material truth. Guarantees of the principle of material truth after a ruling by the court of first instance such as relevant remedies (appeal and complaint) and resumption of criminal proceedings were touched upon. The last four chapter is aimed at analysing the restriction of the material truth principle. In particular great attention was equally paid to procedural privileges of the defendant such as right to remain silent and prohibitions in the use of evidence, both relative and absolute prohibitions. Reference was also made to limitations in presenting certain evidence during criminal trial, in particular restrictions on the use of illegally obtained evidence, evidence gathered through proceeding control, operational evidence and also private evidence. The chapter also covers analysis of the limitations in the comprehension of the truth both in consensual and compensation type. Thorough consideration was also given to limits of the principle of material truth in the proceedings by writ of payment, private prosecution proceedings and the accelerated proceedings. Reference was made to limitation to recognize the truth after the judgment of the court of first instance. In this regard, attention was drawn to the appeal and the prohibition on reformationis in peius. The actual limitations in recognizing the truth in a criminal trial arising from gathering evidence from personal sources of evidence, especially evidence from witnesses, were also indicated. It is pointed out the difficulty of the process memory, processing, and playback information held by witnesses, which is often a consequence of deformation events that the witness watched.