Zróżnicowane upodmiotowienie posłów do Parlamentu Europejskiego z regionu Europy Środkowej i Wschodniej

Niniejsza dysertacja stanowi pionierską próbę zdiagnozowania, wytłumaczenia i zoperacjonalizowania modelu zróżnicowanego podziału władzy na podstawie dystrybucji sprawozdań wśród posłów do Parlamentu Europejskiego (PE). Problematyka statusu posłów do PE i ich relacji w strukturze instytucjonalnej, czy badania dotyczące ich aktywności poselskiej oraz instrumentów oddziaływania na proces legislacyjny, są szeroko prezentowane w literaturze naukowej dotyczącej nie tylko stricte PE, ale i całej struktury instytucjonalnej Unii Europejskiej (UE). Mimo to nadal nie wyjaśniono naukowo przyczyn zróżnicowanej roli posłów w unijnym procesie decyzyjnym. Stąd w dysertacji zaprezentowano autorską definicję, wraz z podbudową teoretyczno-metodologiczną i weryfikacją empiryczną, koncepcji modeli zróżnicowanego upodmiotowienia posłów do PE na przykładzie dystrybucji sprawozdań wśród grup politycznych PE oraz wśród posłów do PE z regionu EŚiW. Celem dysertacji jest zaprezentowanie, wyjaśnienie właściwości oraz określenie zasad funkcjonowania modeli zróżnicowanego upodmiotowienia w działalności poselskiej oraz weryfikacja empiryczna koncepcji zróżnicowanego upodmiotowienia. Weryfikacja przyczyni się do nakreślenia relacji pomiędzy modelami zróżnicowanego upodmiotowienia jako zmiennej niezależnej oraz uzyskania funkcji sprawozdawcy przez posłów do PE wybranych w krajach EŚiW jako zmiennej zależnej. Badanie opiera się na analizie jakościowej i ilościowej sprawozdań legislacyjnych i nielegislacyjnych. W konsekwencji zostają także wypracowane rekomendacje dla posłów do PE w zmieniających się warunkach funkcjonowania systemu UE w okresie przemian. W badaniu są istotne dwa aspekty – czynniki instytucjonalno-prawne warunkujące dystrybucję sprawozdań wśród grup politycznych w komisjach parlamentarnych PE oraz zasady dystrybucji sprawozdań wśród posłów do PE w ramach grup politycznych. Głównym założeniem badania jest fakt, że dystrybucja sprawozdań wśród grup politycznych w komisjach parlamentarnych funkcjonuje według logiki konsekwencji. Natomiast w dystrybucji sprawozdań wśród posłów do PE dominuje logika stosowności. Te dwa aspekty stanowią przyczynę zastosowania dwóch podejść teoretycznych w ramach nowego instytucjonalizmu – instytucjonalizmu racjonalnego wyboru oraz instytucjonalizmu socjologicznego. W badaniu zostało zastosowane instrumentarium metodologiczne wynikające z wykorzystanych teorii i podejść teoretycznych. Dominującą metodą w prowadzonej analizie jest metoda ilościowa. Uzupełniająco zastosowano metodę jakościową, zwłaszcza w badaniach dotyczących systemu dystrybucji sprawozdań wśród grup politycznych w komisjach parlamentarnych oraz, w szczególności, w badaniach dotyczących przypadków uzyskania funkcji sprawozdawcy przez posłów do PE z regionu EŚiW. Zakończenie dysertacji zawiera konkluzje oraz wnioski de lege ferenda. Wyniki badawcze przedstawiono w formie syntezy całej dysertacji. Syntezę tę uzupełnia wyjaśnienie oraz ocena uzyskanych rezultatów, a także wskazanie ich znaczenia w kontekście poznawczym i utylitarnym. Natomiast wnioski de lege ferenda zawierają wskazania na braki, wątpliwości oraz kierunki ewentualnych dalszych poszukiwań i badań naukowych. Wnioski te uzupełniają rekomendacje oraz rozważania o charakterze symulacyjnym, określającym możliwe funkcjonowanie modeli zróżnicowanego upodmiotowienia w przyszłości, w zależności od zachowania status quo albo wystąpienia zmian na linii komunikacji między instytucjami UE a obywatelami.

This dissertation represents a pioneering attempt of diagnosis, explanation and operationalization of differential distribution models of power in the European Parliament (EP), based on distribution of rapporteurships among its Members (MEPs). The issues of MEP status, their relations in the institutional framework of the EP, their professional performance as well as instruments of influence on the parliamentary decision-making process have been widely explored in the academic literature dealing not only with the EP but also with the whole institutional structure of the European Union (EU). However, the reason of differential role of MEPs in the EU decision-making process still remains scientifically unexplored. Therefore, the dissertation starts with the presentation of original definition of differential empowerment that is based on solid theoretical and methodological grounds. The concept of differential empowerment is then empirically tested based on examples of the distribution of reports among political groups in the EP and then among MEPs from the region of Central and Eastern Europe (CEE). The aim of this research is to present, explain and describe the characteristics and modes of functioning of differential empowerment models in the work of MEPs as well as to verify empirically the concept of differential empowerment. The verification will help to define the interrelation between models of differential empowerment as an independent variable and getting rapporteurship by the MEPs from the CEE region as a dependent variable. The research is based on qualitative and quantitative analysis of legislative and non-legislative reports. These two aspects are of specific importance in this research, namely: the institutional and legal factors that determine distribution of reports among political groups in the parliamentary committees of the EP, as well as the rules of distribution of reports among individual MEPs within political groups. The main assumption of this research is the fact that the distribution of reports among the political groups in parliamentary committees functions according to the logic of consequences whereas logic of appropriateness dominates over the distribution of reports among the MEPs. These two aspects are the reasons to apply two theoretical approaches within the new institutionalism – rational choice institutionalism and sociological institutionalism. The methodological tools used in the research stems from the applied theories and theoretical approaches. The dominating methods in the analysis are quantitative methods. This is complemented by the use of the qualitative methods in studies of the system of distribution of reports among political groups in parliamentary committees and especially in case studies of getting a rapporteurship by the MEPs from the CEE region. The final part presents the study results in the form of synthesis of the whole dissertation. It is complemented by their explanation, assessment and significance in the broader cognitive and practical context. Moreover, the conclusions indicate lacunae, doubts and direction of possible further studies and scientific research. These conclusions are complemented by recommendations and reflections of simulative character, defining the functioning of the models of differential empowerment in the future both in case of status quo and in case of occurrence of changes in the line of communication between EU institutions and citizens.