Społeczna odpowiedzialność biznesu w dobie kryzysów finansowych i pandemii

Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) w ostatnich latach stała się przedmiotem szerokiego zainteresowania przez organizacje na całym świecie. Organizacje niezależnie od wielkości starają się używać CSR-u w różnych celach np. promocji organizacji, poprawy jakości życia oraz środowiska czy aby spełnić wymagania prawne. W ostatnich latach widoczny jest ogromny wzrost zainteresowania tematyką społecznej odpowiedzialności biznesu co jest widoczne w rosnącej liczbie prac powstających w tej tematyce – indeksowanych w bazach Web of Science oraz Scopus. Większość prac w tej tematyce nie skupia się jednak nad funkcjonowaniem CSR-u jako elementu strategii organizacji w dobie zaburzeń gospodarczych – objawiających się jako kryzysów finansowych, recesja czy pandemia/epidemia. Niniejsza praca skupia się na CSR-rze w okresie zaburzeń gospodarczych ze szczególnym uwzględnieniem w ramach badania własnego okresu pandemii koronawirusa w Polsce. Celem głównym niniejszej pracy było określenie wpływu kryzysów finansowych oraz pandemii COVID-19 na kształtowanie się polityki przedsiębiorstw w zakresie szeroko pojętych działań CSR-owych (CG). Celami szczegółowymi były: określenie jak rosnąca standaryzacja raportowania CSR-owego wpływa na społeczną działalność przedsiębiorstw (CS1), a także dokonanie przeglądu powszechnie stosowanych standardów raportowania CSR-owego (CS2). Po dokonaniu przeglądu literaturowego sformułowano problem badawczy: Jak zmienia się polityka CSR-owa przedsiębiorstw w dobie kryzysów finansowych oraz pandemii? W ramach przeprowadzonego procesu badawczego dokonano próby odpowiedzi na trzy szczegółowe pytania szczegółowe. Pierwsze pytanie szczegółowe odnosiło się do kwestii w jaki sposób inicjatywy CSR-owe wpływają na krótko i długoterminowe plany operacyjne oraz strategiczne? (PS1). Drugie pytanie odnosiło się do tego jakie czynniki wpływają na dobór standardu społecznego raportowania (PS2). Z kolei trzecie pytanie szczegółowe dotyczyło tego w jaki sposób kryzysy finansowe oraz pandemie/epidemie zmieniają polityki CSR-owe przedsiębiorstw (PS3). Niniejsza praca składa się z siedmiu rozdziałów o charakterze teoretyczno-empirycznym. W rozdziale pierwszym dokonano przedstawienia podstawowej terminologii związanej z tematyką niniejszej pracy, zdefiniowano takie pojęcia jak społeczna odpowiedzialność biznesu, zielone finanse czy zrównoważony rozwój, do których pojawiają się odniesienia w dalszej części pracy. Rozdział ten pokazuje, że istnieje wiele spojrzeń na podstawowe terminy obecne w pracy – często wzajemnie się wykluczających. Poświęcono również dużą uwagę problematyce rozróżnienia pomiędzy CSR oraz ESG. Problematyka ta staje się coraz bardziej istotna w dobie wzrostu zainteresowania organizacji wdrożeniami tych koncepcji. W rozdziale drugim przedstawiono wybrane regulacje i inicjatywy odnoszące się do kwestii społecznej odpowiedzialności biznesu w ujęciu zarówno europejskim jak i globalnym. Charakterystyka wybranych rozwiązań miała na celu pokazanie, że kwestie społecznej odpowiedzialności są coraz lepiej unormowane w zapisach prawnych oraz inicjatywach ponadnarodowych. W głównej mierze skupiono się na rozwiązaniach przyjętych przez Parlament Europejski. Niniejszy rozdział wskazuje, że Europa jest kontynentem najbardziej zaangażowanym w działania na rzecz społecznej odpowiedzialności biznesu. Rozdział ten obejmuje również charakterystykę wybranych standardów raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz norm jakościowych. Przedstawiono tu rozwiązania branżowe jak również skierowane do wszystkich typów organizacji. Należy podkreślić, że przedstawione w niniejszym rozdziale rozwiązania ewoluują dostosowując się do zmieniającej rzeczywistości gospodarczej. W rozdziale trzecim przedstawiono różne podejścia teoretyczne względem problematyki społecznej odpowiedzialności biznesu – skupiono się głównie na aspekcie z czego mogą wynikać potencjalne odchylenia względem założonej polityki społecznej odpowiedzialności organizacji. Odwołano się do czterech podejść teoretycznych – teorii agencji, teorii maksymalizacji wartości akcjonariuszy, teorii rozłączeń instytucjonalnych oraz teorii opcji realnych. Każda z wymienionych teorii została przedstawiona w odniesieniu do społecznej odpowiedzialności biznesu. Przedstawiono również potencjalne konflikty związane z miejscem społecznej odpowiedzialności biznesu we wdrażaniu wybranych teorii w praktyce gospodarczej. Warto nadmienić, że koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu nie stoi w sprzeczności z żadną z wymienionych teorii – kluczową kwestią jest jednak jak „umiejscowić” właściwie CSR aby nie zaburzył on realizacji przyjętych celów. W rozdziale czwartym dokonano przeglądu literaturowego badań dotyczących społecznej odpowiedzialności biznesu. Skupiono się głównie na tym jak zaburzenia gospodarcze wpływają na realizację polityk w zakresie CSR-u oraz przedstawiono wybrane dylematy zarządzających związanych z realizacją inicjatyw CSR-owych przy ograniczeniach budżetowych. Odwołano się tutaj do licznych przykładów z przeszłości, gdy inicjatywy z zakresu CSR-u schodziły na dalszy plan w przypadku problemów finansowych organizacji. W niniejszym rozdziale ograniczenia polityki CSR-owej zostały omówione z różnych perspektyw aby pokazać, że zarówno zaburzenia gospodarcze jak i CSR oddziałują na wszystkie elementy tworzące organizację. Kluczową kwestią staje się zachowanie tych działań CSR-owych, które są najważniejsze z perspektywy interesariuszy. Rozdział piąty stanowi opis procesu badawczego, gdzie przedstawiono zastosowane metody badawcze, narzędzia komputerowe, a także scharakteryzowano proces doboru próby badawczej. Przedstawiono również uzasadnienie doboru określonych metod badawczych, a także wskazano ograniczenia procesu badawczego . Rozdział szósty to rozdział badawczy, w którym przedstawiono przebieg oraz rezultaty procesu badawczego. W ramach badania własnego wykorzystano badania ankietowe prowadzone w latach 2022- 2023 (65 ankietowanych z organizacji działających w Polsce) z użyciem formularza internetowego Google oraz analizę dokumentów (60 raportów z lat 2017-2021) udostępnianych przez organizacje za pośrednictwem ich stron internetowych. Uzyskane dane poddano obróbce w celu przedstawienia wyników badania ankietowego oraz realizacji modelu strukturalnego w celu odkrywania potencjalnie niewidocznych na pierwszy rzut oka zależności w działaniach organizacji. Dodatkowo, wykorzystano narzędzia z zakresu text-miningu, aby odkryć potencjalne wzorce, zależności oraz podobieństwa w zakresie badanych organizacji. Wyniki badania z zakresu analizy zbiorów tekstowych pokazały kilka zależności, które nie są widoczne przy tradycyjnym przeglądzie raportów badanych organizacji. Co istotne, zastosowanie modelu strukturalnego pozwoliło odkryć pewne zależności (lub ich brak), które nie są zgodne z powszechnym kierunkiem promocji społecznej odpowiedzialności mówiącym, że społeczna odpowiedzialność biznesu jest jednym z najskuteczniejszych remediów na problemy organizacji. Jednocześnie, na wyniki przedstawionego badania własnego należy patrzeć przezornie z dwóch przyczyn – badanie było ograniczone do organizacji działających w Polsce co może powodować, że wnioski nie będą uniwersalne w skali globalnej, a także z powodu ograniczonej liczebności próby, która została na potrzebę budowy modelu strukturalnego zwiększona z zastosowaniem metod losowania ze zwracaniem z dostępnego zbioru obserwacji. Poniżej przedstawione główne wnioski wynikające z przeprowadzonych badań: 1. Brak istotnych zmian w działaniach CSR podczas pandemii COVID-19 - jednym z najbardziej zaskakujących wniosków tej pracy jest stwierdzenie, że pandemia COVID- 19 nie wpłynęła znacząco na działania firm w Polsce w zakresie CSR-u. Mimo że wiele firm na całym świecie musiało dostosować swoje strategie do nowej rzeczywistości, polskie przedsiębiorstwa w dużej mierze kontynuowały swoje dotychczasowe działania, bez wprowadzania istotnych zmian. Analiza empiryczna przeprowadzona w niniejszej pracy sugeruje, że ten brak zmian może wynikać z faktu, że CSR w Polsce jest nadal traktowane jako element dodatkowy, a nie jako integralna część strategii biznesowej. Ponadto, pandemia ujawniła również pewne niedociągnięcia w polskim podejściu do CSR-u, które mogą wynikać z braku zrozumienia głębszej roli, jaką CSR może odgrywać w zarządzaniu kryzysowym. 2. Inicjatywy CSR-owe służą jako narzędzie promocyjne i są imitacją działań konkurencji - kolejnym istotnym wnioskiem tej pracy jest stwierdzenie, że działania CSR-owe polskich firm są często wzorowane na działaniach konkurencji i mają charakter głównie promocyjny. Ta tendencja do naśladowania działań innych firm wynika z chęci niepozostawania w tyle za rynkowymi rywalami, co prowadzi do powstawania podobnych inicjatyw w różnych organizacjach. Jest to zgodne z teorią mimetyzmu instytucjonalnego, według której firmy naśladują zachowania liderów rynkowych w celu zmniejszenia ryzyka i niepewności. W Polsce ten proces naśladowania jest szczególnie widoczny w branżach, które są najbardziej narażone na krytykę społeczną lub regulacje prawne, takie jak sektor bankowy czy energetyczny. Należy jednak podkreślić, że taki sposób podejścia do CSR-u może prowadzić do jego banalizacji i ograniczenia jego potencjału jako narzędzia do tworzenia wartości społecznej. 3. Powszechne raportowanie zgodnie ze standardem GRI - niniejsza praca wykazała, że w Polsce najwięcej firm raportuje swoje działania CSR zgodnie ze standardem Global Reporting Initiative (GRI). Ten międzynarodowy standard raportowania zyskał na popularności dzięki swojej kompleksowości i zdolności do uwzględnienia szerokiego spektrum wskaźników zrównoważonego rozwoju. Dominacja standardu GRI w raportowaniu CSR-owym w Polsce może świadczyć o rosnącej formalizacji i profesjonalizacji działań w tym obszarze. Jednocześnie jednak, należy zwrócić uwagę na pewne wyzwania związane z tą formalizacją. Po pierwsze, istnieje ryzyko, że firmy będą traktować raportowanie CSR-owe jako cel sam w sobie, zamiast jako narzędzie do monitorowania i poprawy rzeczywistych działań. Po drugie, jednolitość standardów raportowania może prowadzić do pewnej homogenizacji treści raportów, co ogranicza ich innowacyjność i autentyczność w oczach interesariuszy. 4. Relacja proporcjonalna między nakładami na CSR a wielkością organizacji – kolejnym istotnym wnioskiem z badań jest to, że im większa organizacja, tym większe są jej nakłady na CSR. Jest to zgodne z literaturą, która wskazuje, że większe przedsiębiorstwa mają większe zasoby i są bardziej narażone na społeczną kontrolę, co skłania je do większych inwestycji w CSR. 5. Problemy z odróżnieniem działań CSR-owych od spełniania regulacji prawnych - polskie organizacje mają trudności z odróżnieniem działań CSR-owych od spełniania regulacji prawnych. Wiele firm traktuje działania wynikające z wymogów prawnych jako elementy swojej strategii CSR, co jest podejściem mylnym, zarówno w kontekście teoretycznym jak i praktycznym. 6. Homogenizacja raportów zrównoważonych - analiza raportów zrównoważonych polskich przedsiębiorstw wykazała, że są one często bardzo podobne pod względem układu i prezentowanych treści. To zjawisko można tłumaczyć zarówno przyjęciem jednolitych standardów raportowania, jak i presją konkurencyjną, która skłania firmy do naśladowania działań innych organizacji. 7. Późne zainteresowanie CSR-em - zainteresowanie społeczną odpowiedzialnością biznesu pojawiło się w Polsce stosunkowo późno w porównaniu do krajów Europy Zachodniej. Jest to w dużej mierze wynikiem transformacji gospodarczej po 1989 roku, która sprawiła, że priorytetem firm było przetrwanie i rozwój, a nie kwestie społeczne czy środowiskowe. Dopiero w ostatnich latach, wraz z rosnącą świadomością społeczną oraz napływem kapitału zagranicznego, CSR zaczął zyskiwać na znaczeniu w Polsce. 8. Ograniczony wpływ CSR-u na stabilizację działań organizacji - jednym z kluczowych wniosków tej pracy jest to, że zaangażowanie w CSR nie ogranicza zagrozeń związanych z wystąpieniem recesji gospodarczej. Mimo że CSR może przyczyniać się do budowania reputacji firmy i wzmacniania relacji z interesariuszami, nie jest samodzielnym lekarstwem na problemy organizacji w dobie zaburzeń gospodarczych. 9. Brak specjalnych zespołów CSR-owych w wielu organizacjach – analiza przeprowadzona w niniejszej pracy wykazała, że wiele organizacji w Polsce nadal nie ma utworzonych specjalnych zespołów CSR-owych. Brak dedykowanych struktur odpowiedzialnych za CSR sprawia, że działania w tym obszarze są często nieskoordynowane i mają charakter ad hoc, określany przez kierownictwo. 10. Europa jako lider w dziedzinie CSR-u - Ostatnim istotnym wnioskiem tej pracy jest stwierdzenie, że CSR staje się coraz lepiej unormowany prawnie, co jest widoczne zwłaszcza w Europie. Przykładem tego trendu jest wprowadzenie takich aktów prawnych jak Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), która nakłada na firmy obowiązek raportowania niefinansowego. Regulacje te mają na celu zwiększenie transparentności działań firm w obszarze zrównoważonego rozwoju oraz zachęcenie ich do większego zaangażowania w CSR. Pracę kończy rozdział siódmy stanowiący podsumowanie wcześniejszych rozważań. Przedstawiono w nim wnioski końcowe oraz wskazano potencjalne dalsze kierunki badań. Praca zawiera również załącznik ze szczegółowymi wynikami badania ankietowego, spis literatury, tabel oraz rysunków.

In recent years, it has become a subject of wide interest among organizations around the world. Organizations, regardless of their size, try to use CSR for various purposes, e.g. to promote the organization, improve the quality of life and the environment, or to meet legal requirements. In recent years, there has been a huge increase in interest in the topic of corporate social responsibility, which is visible in the growing number of works on this topic - indexed in the Web of Science and Scopus databases. Most works on this topic, however, do not focus on the functioning of CSR as an element of the organization's strategy in times of economic disruptions - manifested as financial crises, recessions or pandemics/epidemics. This work focuses on CSR in the period of economic disruptions with particular emphasis on the period of the coronavirus pandemic in Poland as part of our own research. The main objective of this work was determining the impact of financial crises and the COVID 19 pandemic on the development of corporate policy in the field of broadly understood CSR (CG) activities. The specific objectives were: determining how the growing standardization of CSR reporting affects the social activity of enterprises (CS1), as well as reviewing the commonly used CSR reporting standards (CS2). After conducting a literature review, the research problem was formulated: How does the CSR policy of enterprises change in the era of financial crises and pandemics? As part of the conducted research process, an attempt was made to answer three detailed subquestions. The first subquestion refers to the question of how CSR initiatives affect short and long-term operational and strategic plans? (PS1). The second question refers to what factors influence the selection of the social reporting standard (PS2). The third detailed question concerns to how financial crises and pandemics/epidemics change the CSR policies of enterprises (PS3). This work consists of seven chapters of theoretical and empirical nature. The first chapter presents the basic terminology related to the subject of this work, defines such concepts as corporate social responsibility, green finance and sustainable development, to which references appear later in the work. This chapter shows that there are many views on the basic terms present in the work - often mutually exclusive. Considerable attention was also paid to the issue of distinguishing between CSR and ESG. This issue is becoming increasingly important in the era of growing interest of organizations in implementing these concepts. The second chapter presents selected regulations and initiatives related to the issue of corporate social responsibility in both European and global terms. The characteristics of selected solutions aimed to show that the issues of social responsibility are increasingly better regulated in legal provisions and supranational initiatives. The main focus was on the solutions adopted by the European Parliament. This chapter shows that Europe is the continent most involved in activities for corporate social responsibility. This chapter also includes characteristics of selected reporting standards in the field of sustainable development and quality standards. Industry solutions as well as those addressed to all types of organizations are presented here. It should be emphasized that the solutions presented in this chapter evolve, adapting to the changing economic reality. The third chapter presents various theoretical approaches to the issue of corporate social responsibility – the focus is mainly on the aspect of what may result in potential deviations from the assumed policy of corporate social responsibility. Reference is made to four theoretical approaches – agency theory, shareholder value maximization theory, institutional disconnection theory and real options theory. Each of the aforementioned theories is presented in relation to corporate social responsibility. Potential conflicts related to the place of corporate social responsibility in the implementation of selected theories in economic practice are also presented. It is worth mentioning that the concept of corporate social responsibility does not contradict any of the aforementioned theories – the key issue, however, is how to “place” CSR properly so that it does not disrupt the implementation of the adopted goals. Chapter four reviews the literature on corporate social responsibility. The focus is mainly on how economic disruptions affect the implementation CSR policies and selected management dilemmas related to implementing CSR initiatives under budget constraints are presented here. Reference is made to numerous examples from the past, when CSR initiatives were relegated to the background in the event of financial problems of the organization. In this chapter, the limitations of CSR policies are discussed from different perspectives to show that both economic disturbances and CSR affect all elements that make up the organization. The key issue is to maintain those CSR activities that are most important from the perspective of stakeholders. The fifth chapter is a description of the research process, where the applied research methods, computer tools are presented, and the process of selecting the research sample is characterized. The justification for the selection of specific research methods is also presented, and the limitations of the research process are indicated. Chapter six is a research chapter, which presents the course and results of the research process. The own study used surveys conducted in 2022-2023 (65 respondents from organizations operating in Poland) using a Google online form and analysis of documents (60 reports from 2017-2021) made available by organizations via their websites. The obtained data was processed to present the results of the survey and to implement a structural model to discover potentially invisible at first glance dependencies in the activities of the organization. Additionally, text-mining tools were used to discover potential patterns, dependencies and similarities in the scope of the organizations studied. The results of the study in the field of text collection analysis showed several dependencies that are not visible in a traditional review of the reports of the organizations studied. Importantly, the use of the structural model allowed us to discover certain dependencies (or their absence) that are not consistent with the common direction of promoting social responsibility, which states that corporate social responsibility is one of the most effective remedies for organizational problems. At the same time, the results of the presented own study should be viewed with caution for two reasons – the study was limited to organizations operating in Poland, which may result in conclusions not being universal on a global scale, and also due to the limited size of the sample, which was increased for the purpose of building a structural model using sampling methods with replacement from the available set of observations. The main conclusions resulting from the conducted research are presented below: 1.Lack of significant changes in CSR activities during the COVID-19 pandemic - One of the most surprising conclusions of this paper is that the COVID-19 pandemic did not significantly affect the CSR activities of companies in Poland. Although many companies around the world had to adapt their strategies to the new reality, Polish companies largely continued their previous activities, without introducing significant changes. The empirical analysis conducted in this paper suggests that this lack of change may be due to the fact that CSR in Poland is still treated as an additional element, rather than as an integral part of the business strategy. Moreover, the pandemic has also revealed some shortcomings in the Polish approach to CSR, which may result from a lack of understanding of the deeper role that CSR can play in crisis management. 2.CSR initiatives serve as a promotional tool and are an imitation of competitors' activities - another important conclusion of this work is that CSR activities of Polish companies are often modeled on competitors' activities and are mainly promotional in nature. This tendency to imitate the activities of other companies results from the desire not to lag behind market rivals, which leads to the emergence of similar initiatives in different organizations. This is consistent with the theory of institutional mimetism, according to which companies imitate the behavior of market leaders in order to reduce risk and uncertainty.you.IN In Poland, this process of imitation is particularly visible in industries that are most exposed to social criticism or legal regulations, such as the banking or energy sectors. It should be emphasized, however, that such a way of approaching CSR can lead to its trivialization and limit its potential as a tool for creating social value. 3.Widespread reporting in accordance with the GRI standard - this work has shown that in Poland the largest number of companies report their CSR activities in accordance with the Global Reporting Initiative (GRI) standard. This international reporting standard has gained popularity due to its comprehensiveness and ability to include a wide range of sustainability indicators. The dominance of the GRI standard in CSR reporting in Poland may indicate the growing formalization and professionalization of activities in this area. At the same time, however, it is necessary to pay attention to certain challenges related to this formalization. Firstly, there is a risk that companies will treat CSR reporting as a goal in itself, rather than as a tool for monitoring and improving actual activities. Secondly, the uniformity of standards reporting may lead to a certain homogenization of the content of reports, which limits their innovation and authenticity in the eyes of stakeholders. 4. Proportional relationship between CSR expenditure and size of the organization – another important finding from the research is that the larger the organization, the greater its CSR expenditure. This is consistent with the literature indicating that larger companies have greater resources and are more exposed to social scrutiny, which encourages them to invest more in CSR. 5. Problems with distinguishing CSR activities from compliance with legal regulations - Polish organizations have difficulties with distinguishing CSR activities from compliance with legal regulations. Many companies treat activities resulting from legal requirements as elements of their CSR strategy, which is a wrong approach, both in theoretical and practical context. 6. Homogenization of sustainability reports - analysis of sustainability reports of Polish companies has shown that they are often very similar in terms of layout and presented content. This phenomenon can be explained both by the adoption of uniform reporting standards and competitive pressure, which encourages companies to imitate the activities of other organizations. 7. Late interest in CSR - interest in corporate social responsibility appeared in Poland relatively late compared to Western European countries. This is largely the result of the economic transformation after 1989, which made companies prioritize survival and development, not social or environmental issues. Only in recent years, with growing social awareness and the inflow of foreign capital, has CSR begun to gain importance in Poland. 8. Limited impact of CSR on stabilizing organizational activities - one of the key conclusions of this work is that CSR engagement does not reduce the threats associated with the occurrence of an economic recession. Although CSR can contribute to building a company's reputation and strengthening relationships with stakeholders, it is not a stand-alone remedy for the problems of organizations in times of economic disruption. 9. Lack of dedicated CSR teams in many organizations – the analysis conducted in this paper has shown that many organizations in Poland still do not have dedicated CSR teams. The lack of dedicated structures responsible for CSR means that activities in this area are often uncoordinated and ad hoc in nature, determined by management. 10. Europe as a leader in CSR - The last important conclusion of this work is that CSR is becoming better regulated by law, which is especially visible in Europe. An example of this trend is the introduction of such legal acts as the CSRD Directive (Corporate Sustainability Reporting Directive), which imposes on companies the obligation of non-financial reporting. These regulations aim to increase the transparency of companies' activities in the area of sustainable development and encourage them to become more involved in CSR. The work ends with the seventh chapter, which is a summary of the previous considerations. It presents final conclusions and indicates potential further research directions. The work also contains an appendix with detailed results of the survey, a list of literature, tables and figures.