Bizantyński ideał władcy na Rusi Kijowskiej X-XII wieku

Głównym celem niniejszej pracy jest zbadanie obecności i zastosowania elementów bizantyńskiego ideału władcy na Rusi od końca X do początku XII wieku, porusza ona też zagadnienie systemu politycznego Rusi przed przyjęciem chrześcijaństwa. Pierwszy rozdział jest poświęcony źródłom, ich autorstwu, genezie oraz znaczeniu dla omawianego tematu. Drugi rozdział ma za zadanie naszkicować obraz władcy idealnego, jaki funkcjonował w Bizancjum w II połowie IX wieku. Rozdział trzeci jest poświęcony postaci Konstantyna Wielkiego, jego roli w kształtowaniu się funkcji i wizerunku cesarza u schyłku starożytności, ewolucji jego obrazu do IX wieku i temu w jakiej postaci zakorzenił się on na świeżo ochrzczonej Rusi. Rozdział czwarty zawiera analizę przedstawienia Włodzimierza Wielkiego i Jarosława Mądrego w najstarszych źródłach ruskich pod kątem stylizacji na władcę chrześcijańskiego (w tym podobieństwa między nimi a Konstantynem) oraz usprawiedliwienia ich jednowładzy odbiegającej od ruskiej tradycji. Rozdział piąty zajmuje się wzorcem władcy, jaki starał się rozpropagować Włodzimierz Monomach oraz funkcją księcia-wojownika w świadomości Rusów. Rozdział szósty przedstawia zakres kompetencji kniazia, podejście Rusów do idei samodzierżawia, stylizację cesarską w autoprezentacji pierwszych Rurykowiczów oraz odpowiada na pytanie dlaczego na Rusi nie doszło do całkowitego przejęcia cesarskiego wzorca. Podstawą pracy były źródła narracyjne oraz utwory dydaktyczne proweniencji bizantyńskiej i ruskiej.

The main goal of this paper is to examine the presence and use of the Byzantine ideal of a ruler in Rus’ from the end of the 10th to the beginning of the 12th century, it also discusses the issue of Rus’ political system prior to the adoption of christianity. Chapter one is focused on the sources, their authorship, background and their relevance to the discussed topic. The purpose of chapter two is to outline the image of an ideal ruler present in Byzantium in the second half of the 9th century. Chapter three is dedicated to emperor Constantine the Great and his part in the development of the position and image of the emperor in late antiquity, as well as how his image has changed until the 9th century and in what form it was adopted by the newly baptised Rus’. Chapter four analyses the depiction of princes Vladimir the Great and Jaroslav the Wise in the earliest Russian sources with emphasis on their image as Christian rulers (including parallels between tchem and Constantine) and the justification of their autocracy, which differs from the Rus’ tradition. Chapter five is dedicated to Vladimir Monomakh’s attempt to promote a certain ideal of a ruler and the function of the „warrior prince” archetype in Rus’ consciousness. Chapter six explains the prerogatives of a prince, the Rus’ attitude to autocracy, elements of imperial image in the self-presentation of first Rurikid rulers and answers the question of why we do not see the complete adoption of Byzantine imperial ideals in the case of Rus’. The paper was based upon narrative and didactic sources of Byzantine and Rus’ origin.