Palatalization processes in Kashubian from the perspective of Optimality Theory

Niniejsza rozprawa stanowi analizę procesów palatalizacyjnych w języku kaszubskim. Procesy te badane są w ramach trzech teorii fonologii generatywnej: Fonologii Leksykalnej, Teorii Optymalności oraz Derywacyjnej Teorii Optymalności. Podstawowym celem rozprawy jest porównanie użyteczności tych teorii w odniesieniu materiału zaczerpniętego z kaszubskiego. Rozprawa ma na celu analizę procesów palatalizacyjnych w szczególności dotyczących spółgłosek przedniojęzykowych i tylnojęzykowych. Kolejnym celem rozprawy jest wzięcie udziału w debacie na temat statusu samogłoski [ɨ] w językach słowiańskich, tj. przyczynienie się do ustalenia czy [ɨ] jest alofonem /i/, czy też stanowi niezależny fonem. Niniejsza rozprawa jest podzielona na sześć rozdziałów. W rozdziale 1 przedstawiono cele rozprawy i podstawy teorii Fonologii Leksykalnej oraz Teorii Optymalności. Rozdział 2 prezentuje podstawowe fakty dotyczące cech dystynktywnych oraz ograniczeń występowania w słowie kaszubskich głosek istotnych z punktu widzenia analizy. Rozdział ten zawiera także przegląd literatury dotyczącej reprezentacji fonologicznej samogłosek kaszubskich oraz próbę ich umieszczenia na diagramach samogłoskowych. Omówienie koncentruje się na dialektach środkowokaszubskich. W wyniku analizy zaproponowano diagram samogłoskowy dla współczesnych samogłosek środkowokaszubskich. W rozdziale 3 przedstawiono przegląd najważniejszych stanowisk dotyczących statusu fonemicznego samogłoski /ɨ/ w językach słowiańskich. Ostatnia część rozdziału przenosi na grunt języka kaszubskiego argumenty za uznaniem [ɨ] jako niezależnego fonemu oraz przeciwko takiemu uznaniu tej samogłoski. Rozdział 4 zajmuje się zagadnieniem procesów palatalizacyjnych w klasie spółgłosek koronalnych. Jako punkt wyjścia przyjęto regułę fonologiczną Palatalizacji koronalnej, która zmiękcza spółgłoski przedniojęzykowe w obecności przednich wysokich i centralnych samogłosek. Ramy dla proponowanej analizy stanowi teoria Fonologii Leksykalnej. W pierwszej części rozdziału przedstawiono podstawowe generalizacje dotyczące zachowania spółgłosek koronalnych w obecności /i ɛ/, zaobserwowane w języku kaszubskim. Poprzez analogię z innymi regułami fonologicznymi dowiedziono, że generalizacje, obejmujące zmianę t d → ʦ ʣ, to przykłady Palatalizacji koronalnej, której rezultaty są nieprzejrzyste w języku kaszubskim. Zjawisko to jest przykładem tzw. gambitu księcia Yorku. W kolejnych częściach rozdziału omówiono interakcję pomiędzy regułami Palatalizacji koronalnej i Palatalizacji welarnej, oraz innymi regułami. W rozdziale zaproponowano reprezentacje głębokie dla męskiej i żeńskiej końcówki przymiotnika. Następnie dokonano próby analizy przymiotników odrzeczownikowych, przy uwzględnieniu ustalonych faktów. Rozdział 5 to analiza tych samych procesów palatalizacyjnych, tym razem w ramach Teorii Optymalności. Na początku rozdziału omówiono podstawowe generalizacje dotyczące zachowania spółgłosek przedniojęzykowych w obecności /i ɛ/ oraz mechanizm palatalizacji w Teorii Optymalności. Następnie przedstawiono analizę procesów palatalizacyjnych wywoływanych przez //i// oraz przez //ɛ// obecnych w strukturze głębokiej. Analizę rozpoczęto od procesów dotykających spółgłoski welarne. Analiza natychmiast napotkała trudności, ponieważ klasyczna Teoria Optymalności nie jest w stanie wyjaśnić nieprzejrzystości procesów fonologicznych. Omawiane dane wymagają zastosowania innych ram teoretycznych, czyli Derywacyjnej Teorii Optymalności – modyfikacji klasycznej Teorii Optymalności, pozwalającej na rozróżnienie poziomów ewaluacji. W kolejnej części rozdziału przedstawiono podstawowe zagadnienia proponowanej teorii. Następnie ponownie, tym razem skutecznie, przeanalizowano procesy palatalizacyjne w jej ramach. Druga część rozdziału 5 omawia procesy palatalizacyjne dotykające spółgłosek koronalnych. Derywacyjna Teoria Optymalności pozwala na skuteczne wyjaśnienie analizowanych danych. Rozdział 6 zawiera podsumowanie dyskusji i konkluzje.

This dissertation examines palatalization processes of Kashubian, spoken in Northern Poland. The investigation of the processes is framed in the theoretical context of three generative phonological theories: Lexical Phonology, Optimality Theory, and Derivational Optimality Theory. The primary goal of this dissertation is to test the operation of the theoretical frameworks on the material from Kashubian. The dissertation also aims at analysing palatalization processes active in Kashubian, especially those applying to coronals and velars. The third aim of this dissertation is to take part in the long-standing debate on the status of the vowel [ɨ] in Slavic languages, namely, whether [ɨ] is an allophone of /i/ or whether it constitutes a separate phoneme. The dissertation is organised as follows. Chapter 1 presents the goals of the dissertation and gives a general introduction to the frameworks of Lexical Phonology and Optimality Theory. Chapter 2 provides the basic facts regarding the Kashubian consonants and vowels that are relevant from the point of view of the dissertation. The discussed analyses focus on central dialects of Kashubian. Chapter 3 presents an outline of phonological approaches to //ɨ// in Slavic languages. The outline provides a historical perspective on the phonemic status of the vowel [ɨ] and the arguments of contemporary phonologists for and against treating [ɨ] as an independent phoneme. The final section transfers to Kashubian the arguments regarding the status of //ɨ// in Slavic languages. Chapter 4 addresses the issue of palatalization processes in the class of coronals. The rule of Coronal Palatalization is the starting point. The theory of Lexical Phonology serves as the framework for the analysis. The initial sections provide basic generalizations and, by drawing a parallel with Labial Palatalization and Velar Palatalization, state that the presented generalizations are instances of Coronal Palatalization, whose outputs are opaque in Kashubian. The opacity consists in the fact that the outputs of the rule are hard, i.e. [+back] coronals, whereas the process itself is a softening one, i.e. deriving [−back] outputs. This phenomenon proves to be an instance of the Duke of York gambit. The subsequent sections discuss the interaction between Coronal Palatalization and Velar Palatalization as well as other rules, including Vowel Fronting, Velar Softening and Hardening. The chapter proposes underlying representations for the masculine and feminine adjectives. Three possible scenarios for the shape of the masculine adjectival ending are explored. Next, an attempt is made at analysing denominal adjectives, taking the established facts into account. Chapter 5 analyses the same palatalization processes but this time in the framework of Optimality Theory. The initial sections present basic generalizations and introduce the mechanics of palatalization in Optimality Theory, i.e. present the constraints playing a role in evaluating instances of palatalization. Next, palatalization processes triggered by //i//, and then triggered by //ɛ// are analysed. The analysis begins with velar inputs and immediately runs into difficulty because classic Optimality Theory, even with the auxiliary theories, is unable to account for opacity. The data call for adopting a different framework, which leads to the adoption of Derivational Optimality Theory, a modification of the classic OT allowing for level distinction. The basic concepts of the Derivational Optimality Theory are presented in the following section of this chapter. Next, the processes are successfully reanalysed in the proposed framework. The second part of Chapter 5 deals with palatalization processes affecting coronals in a manner parallel to the analysis of palatalization processes affecting velars. Derivational Optimality Theory allows for a successful account of the analysed data. Chapter 6 summarizes the discussion and provides conclusions.