Trwałość i zmienność wzorów migracji tymczasowych z Polski do Niemiec po 1990 roku

Rozprawa podejmuje temat migracji sezonowych z Polski do Niemiec po 1990 roku. Już w latach 80-tych XX wieku Polacy licznie udawali się do pracy w Niemczech, która wówczas świadczona była nielegalnie. Powstałe w tym czasie sieci migracyjne pozwalały na włączenie w migracje sezonowe rosnącej liczby osób, a praktyka migracji sezonowej została włączona w rutynę życia codziennego wielu rodzin migrantów sezonowych. W 1990 r. zawarto porozumienie bilateralne, które umożliwiło Polakom legalne podejmowanie pracy sezonowej i od tamtej pory można było zauważyć wzrost liczby zatrudnionych, głównie w niemieckim rolnictwie. Włączenie migracji sezonowych w strategie przeżycia, czy też wytworzenie specyficznej kultury migracyjnej stało się przedmiotem badań autorki w 2010 r., w momencie kiedy gros uwagi badaczy skupiło się na migracjach poakcesyjnych Polaków. Tymczasem Polacy nie przestali pracować sezonowo w Niemczech. Celem rozprawy jest zatem znalezienie odpowiedzi na następujące pytania badawcze – co powoduje, że migracja sezonowa przeradza się z epizodu w długotrwałą praktykę? Co przyczynia się do utrwalenia takiego wzoru migracyjnego? Pomocnicze pytania dotyczyły znaczenia doświadczenia migracyjnego w życiu migrantów oraz sposobu, w jaki przekładało się ono na praktykę codzienności, zmian, jakie powodowało włączenie migracji sezonowej w ich życie oraz tego, czy te zmiany mogły wpływać na dalsze zaangażowanie w migracje sezonowe. Tematyka ta została zbadana przy użyciu metod obserwacji uczestniczącej oraz wywiadów pogłębionych wpół-ustrukturyzowanych (w wybranej lokalizacji w Polsce) i ukrytej obserwacji uczestniczącej (zatrudnienie na plantacji truskawek w Niemczech), i umożliwiły eksploracje doświadczenia migracji sezonowej przez jednostki i ich rodziny. Wyniki dotyczą kondycji migrantów sezonowych (długotrwałego doświadczenia marginalizacji), strategii negocjowania statusu i zachowania podmiotowej sprawczości w ramach struktury kształtowanej przez polityki migracyjne państw. Autorka zwraca również uwagę na znaczenie reżimu migracyjnego, zwłaszcza jego roli w kreowaniu trwałej tymczasowości w życiu migrantów. Wpływa to negatywnie na szanse migrantów na rynku pracy w kraju docelowym lub wyklucza możliwość osiedlenia się dla pracowników tymczasowych, pogłębiając ich marginalizację, w porównaniu z innymi, bardziej uprzywilejowanymi kategoriami migrantów.

The dissertation deals with seasonal migration from Poland to Germany after 1990. Already in the 80s of the 20th century, Poles we working in Germany, which back then was an illegal activity. The migration networks created at that time allowed for the inclusion of a growing number of people and the practice of seasonal migration was included in the routine of everyday life of many seasonal migrant families. In 1990, a bilateral agreement was concluded that enabled Poles to legally undertake seasonal work, mainly in German agriculture, and since then a number of seasonal migrants grew steadily. The inclusion of seasonal migration into livelihood strategies or the creation of a specific migration culture became the subject of the author's research in 2010, at the time when the majority of researchers' attention focused on the post-accession migration of Poles. Meanwhile, Poles have not stopped working seasonally in Germany. The aim of the dissertation is therefore to find answers to the following research questions – what causes that seasonal migration turns from an episode into a long-lasting practice? What contributes to the consolidation of such migration pattern? The additional questions concerned the importance of the migration experience in the lives of migrants and the way in which it translated into the practice of everyday life, changes that regular seasonal migration caused in their life and whether these changes contribute to routinisation of this migration strategy. This research problem was examined using participative observation methods and semi-structured in-depth interviews (in a selected location in Poland) and covert participant observation (employment on strawberry plantations in Germany), and enabled exploration of seasonal migration experience by individuals and their families. The results concern the condition of seasonal migrants (long-term experience of marginalization), strategies of status negotiation and maintaining of migrants’ agency within the wider structure shaped by the migration policies of states. The author also points to the importance of the migration regime, and its power to impose permanent temporality on migrants life. This, in many cases, have hampered the chances of eg. upward labour market and social mobility in the destination country or settlement options for temporary migrants, deepening their marginalisation, comparing with other, more privileged categories of migrants.