Włoska literatura migracyjna. Twórczość pisarzy z krajów Maghrebu

Celem niniejszej rozprawy doktorskiej jest przedstawienie dokładnej analizy utworów włoskich pisarzy migracyjnych pochodzących z krajów Maghrebu. Teksty powstały w latach 1990-2014. Wzięto pod uwagę jedynie teksty powstałe w języku włoskim, pominięto przekłady z języka arabskiego czy francuskiego, a także utwory napisane przez osoby o korzeniach maghrebskich, które urodziły się w Europie lub wyemigrowały z Afryki jako dzieci. Podstawą metodologiczną pracy są badania profesora Armanda Gnisciego, pierwszego teoretyka włoskiej literatury migracyjnej oraz stworzony przez niego podział chronologiczny. Taka podstawa pozwoliła uporządkować teksty i ukazać je w perspektywie czasowej. Chronologiczna analiza tekstów ma na celu ukazanie bogactwa literatury migracyjnej na przykładzie pisarzy maghrebskich ze szczególnym uwzględnieniem nawiązań literackich. Zwraca uwagę na perspektywę pisarza, który pisząc o Innym, jednocześnie sam nim jest oraz śledzi zmiany w tym zakresie: od początkowego autobiografizmu po fikcję literacką. W centrum omawianych tekstów, a co za tym idzie również w centrum rozprawy stoi doświadczenie migracji, nie tylko geograficznej, ale także językowej. Wstęp poświęcony jest kulturowym aspektom migracji, ze szczególnym uwzględnieniem specyficznej sytuacji Włoch. Zwraca się tu uwagę na kwestie tożsamości, a także na podwójne doświadczenie Włochów- jako przyjmujących imigrantów oraz jako emigrujących. Zawarto tu również teoretyczne fundamenta rozprawy, a więc wspomniane wyżej teorie Armanda Gnisciego, Zygmunta Baumana, Edwarda Saida, Amina Maaloufa. W części tej omówiono również kwestię pojęcia „literatura migracyjna”, omówiono też pokrótce teorie dotyczące pojęcia innych badaczy literatury migracyjnej. Zaprezentowano historię włoskiej literatury migracyjnej koncentrując się na opisie trzech faz: autobiografizmu, fazy przejściowej oraz ostatniej, która charakteryzuje się rozwojem indywidualnego stylu. Kolejne dwa rozdziały to badania tekstów pisarzy migracyjnych pochodzących z krajów Maghrebu. We wstępie do każdego z nich uznano za stosowne umieścić krótką notę biograficzną, tak aby zwrócić uwagę na czas i powody migracji oraz wcześniejsze doświadczenia autora. W pierwszym rozdziale przedstawiono analizę jednej powieści pierwszej fazy literatury migracyjnej oraz jednej powieści drugiej fazy. Immigrato Salaha Methnaniego (pierwsza faza) jest powieścią autobiograficzną. Analizując ten tekst skoncentrowano się na genezie powstania powieści, kwestii momentu migracji oraz realiach życia nielegalnego imigranta, który pozbawiony podstawowych praw nie tylko staje się łatwą ofiarą, ale jest też wystawiony na liczne pokusy degrengolady moralnej. Przykład powieści drugiej fazy literatury migracyjnej, I bambini delle rose Mohsena Mellitego ukazuje uwolnienie się pisarzy migracyjnych od autobiografizmu i przejście w stronę fikcji literackiej. Analizując ten tekst skoncentrowano się na analizie gatunku, charakterystycznej „filmowej” narracji oraz przedstawieniu postaci imigrantów oraz ich integracji we włoskim społeczeństwie. W drugim rozdziale poddano analizie cztery powieści Amary Lakhousa (Scontro di civiltà per un ascensore a Piazza Vittorio, Divorzio all'islamica a viale Marconi, Contesa per un maialino italianissimo a San Salvario, La zingarata della verginella di Via Ormea). Ze względu na bogactwo stworzonych przez autora postaci, wychodząc od podziału postaci stworzonego przez Marię Cristinę Mauceri i Marię Grazię Negro oraz wspierając się tekstami Cezarego Wodzińskiego i Mariana Golki, ukazano szczegółowo charakterystyki postaci-marionetek w kontekście integracji z włoskim środowiskiem lub akceptacji/nieakceptacji Innego. Jeden z podrozdziałów poświęcono przestrzeni. Dokonano analizy intertekstualności oraz seryjności powieści. Zwrócono szczególną uwagę na postać kobiety w powieści Divorzio all'islamica a viale Marconi. W trzecim rozdziale dyzertacji zatytułowanym „Tahar Lamri i Amor Dekhis – inne askpekty integracji” przedstawiono zbiór opowiadań Tahara Lamriego (I sessanta nomi dell'amore) oraz dwie powieści Amora Dekhisa (I lupi della notte, Dopotutto ognuno è solo). Zwrócono tu szczególną uwagę na wybór gatunków literackich i styl utworów. Dokonano szczegółowej analizy nawiązań i inspiracji literackich i filmowych (zarówno włoskich jak i arabskich). Omówiono poruszaną problematykę, między innymi: tęsknotę za ojczyzną, tożsamość, integrację, kobietę w świecie islamu, fundamentalizm religijny. Analizując powieści Amora Dekhisa skoncentrowano się na takich aspektach jak pamięć, przeszłość, strach, trauma.Dodatkowo, w analizie krótkich opowiadań Tahara Lamriego zwrócono uwagę przede wszystkim na strukturę zbioru oraz różnorodny zakres tematyczny opowiadań. Rozprawę uzupełnia apendyks, wywiady z samymi pisarzami przeprowadzone w czerwcu oraz grudniu 2017 roku.