Zakaz konkurowania w polskim i unijnym prawie antymonopolowym

Przedmiotem rozprawy doktorskiej była analiza warunków dopuszczalności stosowania przez przedsiębiorców w ramach współpracy ze swoimi kontrahentami, instytucji zakazu konkurowania. Klauzule tego typu są powszechnie wykorzystywane w obrocie handlowym i jako takie wymagają uregulowania w sposób, który pozwoliłby organom ochrony konkurencji na identyfikację praktyk wywołujących antykonkurencyjne skutki rynkowe. Efekt ten może zostać osiągnięty poprzez wykorzystanie do oceny antymonopolowej tzw. podejścia ekonomicznego polegającego na przeprowadzeniu każdorazowo analizy wpływu danej praktyki na panującą na rynku konkurencję. Takie podejście może jednak powodować brak pewności prawnej po stronie przedsiębiorstw. Z tego powodu kluczowe znaczenie ma wypracowanie zasad oceny antymonopolowej zapewniających równowagę pomiędzy dwiema wartościami: umożliwieniem identyfikacji praktyk antykonkurencyjnych oraz zapewnieniem przedsiębiorcom wystarczającego poziomu pewności prawnej. Autor sformułował hipotezę, że w polskim i unijnym prawie antymonopolowym taka równowaga została osiągnięta. Analiza obejmowała reguły konkurencji dotyczące antykonkurencyjnych porozumień, nadużywania pozycji dominującej i kontroli koncentracji. Pozwoliło to na przeanalizowanie instytucji zakazu konkurowania w sposób całościowy, biorąc pod uwagę specyfikę poszczególnych obszarów prawa antymonopolowego. W celu weryfikacji hipotezy autor przeanalizował nie tylko obowiązujące przepisy prawa powszechnie obowiązującego, ale także wydane przez organy ochrony konkurencji akty prawa „soft law” (takie jak Wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie ograniczeń wertykalnych), wyroki polskich i unijnych sądów, a także decyzje wydane przez Komisję Europejską i Prezesa UOKiK. Przeprowadzone badania pozwoliły na częściowe potwierdzenie postawionej hipotezy. Autor doszedł do wniosku, że osiągnięto wystarczającą równowagę pozwalającą polskiemu i unijnemu organowi ochrony konkurencji na identyfikację praktyk antykonkurencyjnych i gwarantującą przedsiębiorcom wystarczający poziom pewność prawną w przypadku porozumień antykonkurencyjnych, w tym porozumień zawieranych między przedsiębiorstwami działającymi na tym samym rynku oraz porozumień zawieranych między podmiotami niebędącymi konkurentami. W odniesieniu do nadużycia pozycji dominującej teza została potwierdzona częściowo. Przeprowadzone badania wykazały bowiem, że równowaga nie została zapewniona ze względu na brak spójności orzeczeń sądów UE i decyzji Komisji Europejskiej z regułami oceny antymonopolowej wypracowanymi w Wytycznych Komisji skutkiem czego przedsiębiorcom nie został zapewniony wystarczający poziom pewnością prawnej w zakresie udzielania rabatów lojalnościowych (lub rabatów powodujących taki skutek), która to praktyka jest powszechnie stosowana przez przedsiębiorców posiadających pozycję dominującą. Jeśli chodzi o kontrolę koncentracji, hipoteza została potwierdzona w odniesieniu do prawa unijnego. W przypadku prawa polskiego przeprowadzona analiza doprowadziła do odrzucenia tezy o wypracowaniu reguł pozwalających na identyfikację antykonkurencyjnych zakazów konkurowania. Ponadto, przedsiębiorcom nie został zapewniony wystarczający poziom pewności prawnej w zakresie oceny przedmiotowego ograniczenia przez Prezesa UOKiK i sądy.

Subject of the doctoral dissertation was to analyse the conditions under which undertakings are allowed to include non-compete obligation within frames of cooperation with their contractors. The contractual clauses in question are commonly used and as such require to be regulated in the way that would allow competition protection authorities to identify practices causing anticompetitive effects on the market. This can be achieved by following economic approach and conducting analysis of market effects. Such approach could, however, cause significant lack of certainty on the side of undertakings. Therefore, it is crucial to create rules of assessment ensuring balance between two values mentioned above: identification of anticompetitive practices and sufficient level of legal certainty for undertakings. Author formulated a hypothesis that in Polish and EU competition law such balance has been achieved. Analysis covered relevant competition rules regarding anticompetitive agreements, abuse of dominant position and control of concentration. This approach allowed to analyse institution of non-compete obligation in holistic manner taking into account specifics of particular areas of antitrust regime. For the purpose of verification of the hypothesis author analysed not only applicable regulations but also guidelines issued by competition authorities (such as European Commission Guidelines on Vertical Restraints), judgements of Polish and EU courts as well as decisions issued by European Commission and President of Competition and Consumer Protection Office. The carried out analysis proved that the hypothesis is partially correct. Author came to the conclusion that the sufficient balance allowing identification of anticompetitive practices and ensuring legal certainty for undertakings has been achieved in the area of anticompetitive agreements including those concluded between undertakings operating on the same market and those concluded between non-competitors. As far as abuse of dominance is concerned the hypothesis has been confirmed partially. Conducted research proved that the balance has not been ensured due to lack of consistency between EU courts judgements and decision of European Commission and Guidelines issued by European Commission resulting in not providing sufficient enough legal certainty in regards to granting loyalty discounts (or discounts creating such effect), which is a practice widely used by dominant undertakings. If it comes to control of concentration hypothesis has been confirmed in relation to EU law. The analysis of competition rules under Polish law has led to the rejection of the thesis on the development of rules allowing the identification of anti-competitive non-compete clauses. In addition, undertakings are not provided with a sufficient level of legal certainty regarding the assessment of the restriction by the President of Competition and Consumer Protection Office and the courts.