The Myth of Narcissus and its Reception in Western Culture. Narcissistic Desire as a Myth of Self-Knowledge

Praca ma charakter interdyscyplinarny i komparatystyczny: jej celem jest ukazanie zarówno w perspektywie synchronicznej, jak i diachronicznej – na przykładzie bogatego spektrum różnego typu tekstów, pochodzących z rożnych epok (średniowiecznej poezji dworskiej, twórczości mistyczek średniowiecznych, jak i twórczości autorów XX i XXI wieku) – szeregu przeobrażeń, którym uległ mit o Narcyzie w kulturze europejskiej, począwszy od czasów antycznych.Starając się, w dyskusji z dotychczasową tradycją, na nowo zinterpretować wybrane przez siebie teksty, nawiązuję do podziału Northropa Frye’a wszelkich mitów kulturowych na myths of concern („mity troski”) i myths of freedom („mity wolności”). Swoją perspektywę ujęcia wzbogacam wykorzystując w interpretacjach różne psychoanalityczne teorie narcyzmu (Freud, Kohut, Lacan). Wiąże się to z moim przekonaniem, iż między literackimi portretami narcystycznych jednostek a różnymi kulturowymi zjawiskami typowymi dla danej epoki, istnieje ścisły związek. Innym źródłem inspiracji jest dla mnie teza Christophera Lascha, który postuluje, iż narcyzm jest metaforą ludzkiej kondycji oraz jego twierdzenie, że istnieje zasadnicza korelacja między szerzeniem się we współczesnej kulturze typów tożsamości narcystycznej a dominującymi w niej wzorcami zachowań (np.konsumpcjonizm, popularność różnego rodzaju terapeutycznych ideologii). Starając się uwzględnić perspektywę historyczną, próbuję wydobyć i opisać wielorakie postaci recepcji mitu o Narcyzie w różnych epokach kultury europejskiej, zarówno w nawiązaniu do wersji Owidiusza, jak i Pauzaniasza – stąd też obok tematu miłości własnej pojawia się motyw motyw incestu. Dokonuję tego na drodze reinterpretacji wybranych przez siebie tekstów, ukazując jak odzwierciedlały się w nich przeciwstawne tendencje związane z wyobrażeniami człowieka o sobie samym w zależności od epoki, w której te teksty powstawały. Główne założenia i tezy pracy dotyczące funkcjonowania mitu o Narcyzie w kulturze europejskiej, np. twierdzenie, iż mit o Narcyzie można odczytać w kontekście wzajemnego oddziaływania dwóch przeciwstawnych tendencji wpisanych w „mity troski” i „mity wolności”, otwierają nie tylko interesującą perspektywę nowego odczytania wybranego przez mnie materiału tekstowego, ale także pozwalają przejść od poziomu analizy filologicznej na poziom refleksji o charakterze historyczno-kulturowym, co nadaje pracy interdyscyplinarny charakter.

The work has an interdisciplinary and comparative character. Its aim is to show, in synchronic as well as diachronic perspective, a multitude of transformations the myth of Narcissus has undergone from antiquity. This has been done on the basis of a rich variety of texts, coming from different epochs (medieval courtly love poetry, writings of medieval female mystics as well as the works of 20th- and 21st-century writers).In a discussion with the existing tradition, I have ventured to reinterpret the selected literary texts, drawing on Northrop Frye’s division of cultural myths into myths of concern and myths of freedom. My perspective has been enriched by recourse to various psychoanalytic theories of narcissism (Freud, Lacan, Kohut). Arguably, there is a high correlation between the literary creation of narcissistic individuals and the cultural and historical phenomena pervading a given epoch. Another source of inspiration has been Christopher Lasch’s assumption that narcissism is a metaphor of the human condition and that there is a correspondence between the development of narcissistic personality types and the patterns of contemporary culture (e.g. the cult of consumption, the appearance of therapeutic ideologies, etc.). My approach has been to take into account the historical perspective to analyse various aspects in the reception of the Narcissus myth in different epochs in European cultural history. In so doing, I have drawn on Ovid’s and Pausanias’ versions of the myth to comment on the incest motif alongside the theme of self-love. I have reinterpreted the selected texts, showing how the contradictory tendencies related to man’s self-image appeared in them, depending on the historical epoch of their emergence. The main theses of my work, regarding the functioning of the Narcissus myth in Western culture, such as, for instance, the assumption that the myth of Narcissus can be read as an overlap of the myth of concern and the myth of freedom, open not only a new perspective on the reading of the selected material, but they also allow to move from a philological analysis to a wider and deeper reflection on the historical and cultural background that influenced its reception, which gives the work an interdisciplinary character.