Pograniczny charakter przemysłowego Górnego Śląska w perspektywie współczesnej literatury tożsamościowej.

Przełom 1989/1990 przyniósł wiele istotnych przeobrażeń (politycznych, gospodarczych jak i społecznych). W wyniku zmian oraz wraz z upływem czasu, zmienił się również stosunek społeczeństwa do wielu istotnych zagadnień. Zaczęto dostrzegać nowe aspekty oraz wymiary dotychczasowych tematów. Jednym z takich intensywnie ewoluujących i zarazem mocno kontrowersyjnych zagadnień jest status i rola Górnego Śląska, szczególnie tego (po)przemysłowego. Dziś Górny Śląsk to region ponownych odkryć, który wymaga przewartościowania. Trzon pracy stanowi analiza utworów prozaików, których łączy zamiar przedstawienia specyfiki górnośląskiej kultury. Analizie zostały poddane utwory najbardziej charakterystyczne dla tego nurtu, które pozwalają zmierzyć się z postawionym problemem. Poruszają one wiele zagadnień, jednak dysertacja nie skupia się na analizie poszczególnych motywów, ponieważ metoda ta nie dałaby całościowego oglądu problemu. Korzystniejszą metodą staje się wyodrębnienie grup pisarzy, którzy podejmują podobne problemy. Moim zamierzeniem było przyjąć rolę obserwatora. Postawa taka pozwoli ukazać problemy górnośląskiego tygla kulturowego bez ryzyka uwikłania się w subiektywność oraz przy wyzbyciu się pewnego sentymentu, który może towarzyszyć osobom pochodzącym z regionu. Rozdział pierwszy to próba określenia, jakie ziemie wchodzą w skład Górnego Śląska. Celem drugiego rozdziału jest próba określenia, czym jest pogranicze, lub zdefiniowanie tego pojęcia. Rozdział trzeci stanowi próbę określenia, czym jest literatura tożsamościowa. Rozdział czwarty, badawczy, to analiza konkretnych utworów literackich. Głównym celem było wyodrębnienie wśród wielu pisarzy skupionych wokół szeroko pojmowanej kultury górnośląskiej reprezentatywnej grupy prozaików, którzy w swych utworach ukazują pograniczny charakter regionu. Swego rodzaju wprowadzeniem w problematykę, stanowi utwór Małgorzaty Szejnert „Czarny ogród”. Rozdział został podzielony na części, w których charakteryzuję poszczególne grupy pisarzy. Pierwsza to twórcy nazwani przeze mnie „Kolekcjonerami doświadczeń”. W grupie tej znajdują się utwory Horsta Bienka, Oty Filipa, Petera Lachmanna, Juliana Kornhausera oraz Kazimierza Kutza. W drugiej części omawiam utwory, których autorów określam jako „Poszukiwaczy siebie”. Są to twórcy związani z egzystencją pogranicza – rozdarci i poszukujący własnej tożsamości. Stąd analiza dzieł Adama Zagajewskiego, Henryka Wańka oraz Jacka Durskiego. Spoiwem łączącym obie grupy pisarzy staje się Feliks Netz, przybysz z Lubania, oswajający się z upływem czasu z górnośląską rzeczywistością. Trzecią grupę stanowią „Uciekinierzy zakotwiczeni w śląskości”, pisarze najmłodszej generacji, urodzeni i wychowani na Śląsku, którzy wpisują się w założenia „Poszukiwaczy siebie”, jednak kontynuują postawione cele w inny, sobie właściwy sposób.