Kelsenowska a Hartowska koncepcja ważności prawa a kryzys konstytucyjny w Polsce

Praca stanowi interdyscyplinarną analizę koncepcji ważności prawa w kontekście kryzysu konstytucyjnego w Polsce, uwzględniając filozoficzno-prawne perspektywy Hansa Kelsena i Herberta L.A. Harta. Głównym celem pracy jest nie tylko teoretyczne porównanie tych dwóch znaczących koncepcji w filozofii prawa, ale także odniesienie ich do współczesnych problemów związanych z funkcjonowaniem systemu prawnego w Polsce oraz wyzwań, przed którymi stoi demokratyczny porządek prawny. W rozdziale pierwszym podjęto szczegółową analizę Kelsenowskiej teorii normatywizmu, koncentrując się na jej najważniejszych założeniach. Omówiono prymat normy podstawowej jako warunku ważności systemu prawnego oraz koncepcję hierarchicznej struktury norm, które według Kelsena umożliwiają spójność i stabilność systemu prawa. Przybliżono również jego koncepcję prawa jako systemu autonomicznego, pozbawionego elementów moralnych, co w kontekście kryzysu konstytucyjnego nabiera szczególnego znaczenia. Kelsenowska wizja prawa stawia akcent na formalną ważność norm i rolę władzy ustawodawczej oraz sądowniczej jako gwarantów stabilności, co pozwala zrozumieć znaczenie jego teorii dla współczesnych dyskusji o znaczeniu norm konstytucyjnych w Polsce. Drugi rozdział pracy poświęcono koncepcji ważności prawa w ujęciu Herberta Harta, który zaproponował odmienne podejście do fundamentów systemu prawnego. Analizując jego tezy, omówiono kluczowe znaczenie reguł uznania oraz ich rolę w określaniu norm prawnych. Hartowskie podejście do ważności prawa zakłada nie tylko formalne uznanie normy, ale również uwzględnia jej społeczną akceptację i praktyczne stosowanie, co w kontekście kryzysu konstytucyjnego uwidacznia potrzebę relacji między społeczeństwem a systemem prawnym. Rozdział pokazuje również krytyczne spojrzenie Harta na pozytywizm prawniczy i kwestie związane z problemami interpretacyjnymi oraz etycznymi, a także jego pogląd na relację między prawem a moralnością, co stanowi istotny punkt odniesienia w analizie wyzwań, przed którymi stoi system prawny w Polsce. W trzecim rozdziale dokonano porównawczej analizy obu koncepcji ważności prawa w odniesieniu do kryzysu konstytucyjnego w Polsce, który uwidocznił napięcia między władzą ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą. Rozdział ten prezentuje praktyczne implikacje przyjęcia obu koncepcji w kontekście obecnej sytuacji, analizując ich zastosowanie w rozwiązywaniu konfliktów konstytucyjnych. W szczególności skupiono się na roli Trybunału Konstytucyjnego jako instytucji odpowiedzialnej za stabilność porządku prawnego, a także na problemach wynikających z odmiennego rozumienia ważności norm prawnych przez poszczególne organy władzy. Przeprowadzona analiza pozwala ocenić, w jakim stopniu teorie Kelsena i Harta są przydatne do diagnozy oraz rozwiązania kryzysu konstytucyjnego w Polsce, a także ich potencjalny wpływ na ochronę zasad demokratycznych i stabilność systemu prawnego. Praca podkreśla znaczenie teoretycznych założeń filozofii prawa dla praktyki prawnej, zwłaszcza w obliczu kryzysów konstytucyjnych, które kwestionują legitymację i stabilność systemu prawnego.

The paper is an interdisciplinary analysis of the concept of validity of law in the context of the constitutional crisis in Poland, taking into account the philosophical and legal perspectives of Hans Kelsen and Herbert L.A. Hart. The main aim of the work is not only to compare theoretically these two significant concepts in the philosophy of law, but also to relate them to contemporary problems related to the functioning of the legal system in Poland and the challenges facing the democratic legal order. The first chapter undertakes a detailed analysis of Kelsen's theory of normativism, focusing on its most important assumptions. The primacy of the fundamental norm as a condition for the validity of the legal system and the concept of the hierarchical structure of norms, which, according to Kelsen, enable the coherence and stability of the legal system, are discussed. His conception of law as an autonomous system, devoid of moral elements, which takes on particular significance in the context of the constitutional crisis, is also discussed. Kelsen's vision of law places emphasis on the formal validity of norms and the role of the legislature and the judiciary as guarantors of stability, which makes it possible to understand the relevance of his theory for contemporary discussions on the meaning of constitutional norms in Poland. The second chapter of the thesis is devoted to Herbert Hart's conception of the validity of law, who proposed a different approach to the foundations of the legal system. Analysing his theses, the key importance of rules of recognition and their role in determining legal norms is discussed. Hart's approach to the validity of law involves not only the formal recognition of a norm, but also takes into account its social acceptance and practical application, which in the context of the constitutional crisis highlights the need for a relationship between society and the legal system. The chapter also shows Hart's critical view of legal positivism and issues related to interpretative and ethical problems, as well as his view of the relationship between law and morality, which provides an important point of reference in the analysis of the challenges facing the legal system in Poland. The third chapter provides a comparative analysis of the two conceptions of the validity of law in relation to the constitutional crisis in Poland, which has highlighted tensions between the legislative, executive and judicial powers. The chapter presents the practical implications of adopting both concepts in the context of the current situation, analysing their application in resolving constitutional conflicts. In particular, the focus is on the role of the Constitutional Tribunal as an institution responsible for the stability of the legal order, as well as on the problems arising from the different understanding of the validity of legal norms by individual authorities. The analysis conducted allows to assess to what extent Kelsen's and Hart's theories are useful for the diagnosis and solution of the constitutional crisis in Poland, as well as their potential impact on the protection of democratic principles and the stability of the legal system. The paper highlights the importance of the theoretical assumptions of the philosophy of law for legal practice, especially in the face of constitutional crises that challenge the legitimacy and stability of the legal system.