Znaczenie prawne wyroków aplikacyjnych Trybunału Konstytucyjnego.

Praca poświęcona jest wąskiej grupie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, liczącej w zależności od przyjętej definicji „wyroku aplikacyjnego” od kilku do kilkunastu wyroków. Należy przy tym zaznaczyć, że znikoma ilość tego rodzaju orzeczeń przekładała się również na niewielką liczbę opracowań naukowych poświęconych tej problematyce. W dostępnych publikacjach brak jest również jednolitej koncepcji odnośnie do rozumienia tego pojęcia. Istotne jest przy tym to, że niewielka liczba orzeczeń wydanych w tym zakresie wcale nie oznacza, że wyroki tego rodzaju nie miały doniosłego znaczenia w obrocie prawnym. Wręcz przeciwnie, wszystkie wydane przez Trybunał Konstytucyjny wyroki określane mianem orzeczeń aplikacyjnych dotyczyły spraw niezwykle istotnych. W niniejszej pracy autor wykazuje, że to właśnie m.in. waga roztrząsanych problemów i poważne konsekwencje społeczno-gospodarcze mogące towarzyszyć wydanemu rozstrzygnięciu determinowały Trybunał do podjęcia działań, w efekcie których doszło do wypracowania instrumentu orzeczniczego mającego zminimalizować negatywne następstwa towarzyszące wyrokom eliminującym niekonstytucyjny przepis. Celem rozprawy jest dokonanie kompleksowej analizy ww. problematyki i próba zdefiniowania pojęcia „wyrok aplikacyjny”. Analiza przeprowadzona w tym zakresie dotyczy zarówno norm prawnych kształtujących funkcję i pozycję Trybunału Konstytucyjnego, jak i analizę działalności orzeczniczej TK – zwłaszcza w zakresie tzw. wyroków aplikacyjnych. Wnioski wyciągnięte na tej podstawie zostaną następnie poddane konfrontacji z praktyką stosowania się przez adresatów wyroku aplikacyjnego, zwłaszcza sądów, do treści klauzuli aplikacyjnej. Celami pracy jest zatem udzielenie odpowiedzi na pytania: czym jest wyrok aplikacyjny oraz czy Trybunał Konstytucyjny może w ogóle je wydawać, a także próba ustalenia, w jaki sposób na takie wyroki powinny reagować organy stosujące prawo. Podstawową metodą badawczą zastosowaną w niniejszej pracy jest analiza zarówno przepisów prawa krajowego, jak i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych dotyczącego omawianego zagadnienia. W pracy została wykorzystana także metoda historyczna, zwłaszcza w aspekcie przedstawienia rozwoju kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Struktura rozprawy przedstawia się zgodnie z następującą systematyką. Praca została podzielona na cztery rozdziały. W rozdziale I zaprezentowano ogólne założenia ustrojowe określające kształt kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, a także jego umiejscowienie wśród innych organów władzy państwowej, a zwłaszcza władzy sądowniczej. W rozdziale II przedstawiono zagadnienia dotyczące ogólnej charakterystyki orzeczeń TK oraz ich skutków. Omówiono tu nie tylko wpływ orzeczeń dla systemu prawa czy spraw indywidualnych, ale również złożoność procesu restytucyjnego, którego podstawą jest norma wyrażona w art. 190 ust. 4 Konstytucji. Rozdział III poświęcony jest natomiast próbie scharakteryzowania poszczególnych rodzajów orzeczeń Trybunału – innych niż wyrok aplikacyjny – oraz skutkom prawnym przez nie wywoływanym. W rozdziale IV, stanowiącym zasadniczą część pracy, dokonano omówienia wyroków aplikacyjnych. W tym zakresie dokonano próby zdefiniowania wyroku aplikacyjnego, a następnie omówiono przyczyny, które legły u podstaw krytyki tego rodzaju orzeczeń. Wskazano również na złożoność skutków tego rodzaju orzeczeń. W podsumowaniu zawarto wyniki analizy zagadnień będących przedmiotem rozważań niniejszej rozprawy.

Abstract of the doctoral thesis by Jan Jaworski, MSc. “Legal significance of applicative judgments of the Constitutional Tribunal.” This thesis is devoted to the narrow group of rulings of the Constitutional Tribunal which, depending on the assumed definition of “applicative judgment”, includes from several to about a dozen of judgments. It should be noted that the small number of rulings of this kind means that the number of scientific studies on this issue is limited. In available publications, there is no uniform concept as far as the understanding of this term is concerned. One should note, however, that the limited number of rulings issued within this scope does not mean that the judgments of this kind did not have profound significance in legal transactions. Quite the opposite - all the judgments delivered by the Constitutional Tribunal, described as applicative rulings, concerned extremely significant matters. In the present thesis, the author demonstrates that it were indeed, inter alia, the significance of the issues in question and serious social and economic consequences which could accompany the decision that motivated the Tribunal to take actions. They resulted in working out a judicial instrument that was to minimize the negative consequences accompanying the judgments which eliminate an unconstitutional regulation. The aim of the thesis is to comprehensively analyze the above-mentioned issues and to attempt to define the term “applicative judgment”. The analysis conducted within this scope pertains to legal norms that shape the function and the position of the Constitutional Tribunal, and to the analysis of the case-law of the Constitutional Tribunal - particularly within the scope of the so called applicative judgments. The conclusions drawn on this basis will be then confronted with practice of adhering of the addressees of the applicative judgments, courts in particular, to the content of the applicative clause. Therefore, the aim of this thesis is to provide the answers to these questions: what is an applicative judgment and whether the Constitutional Tribunal can even deliver such judgments. It is also an attempt to determine in what way the authorities that apply the law should react to such judgments. The primary research method used in the present thesis is the analysis of both domestic law regulations and of the case-law of the Constitutional Tribunal, the Supreme Court, the European Court of Human Rights, the Supreme Administrative Court, and the provincial administrative courts concerning the issue in question. The thesis also uses a historical method, particularly in the aspect of presenting the development of the Constitutional Tribunal competences. The structure of the thesis is in accordance with the following layout. The thesis has been divided into four chapters. Chapter I presents general system assumptions that determine the shape of the Constitutional Tribunal competences, as well as its place among other state authorities, especially the judiciary. Chapter II presents issues concerning the general characterization of the judgments of the Constitutional Tribunal and their effects. Discussed there is not only the influence of the judgments on the law system or on individual cases, but also the complexity of the restitution process, whose basis is the legal norm expressed in Article 190 (4) of the Constitution. Chapter III is devoted to the attempt to characterize individual kinds of the rulings of the Tribunal - other than an applicative judgment - and their legal effects. In Chapter IV, which is the fundamental part of the thesis, applicative judgments have been discussed. Within this scope, the attempt to define an applicative judgment has been made, and then the causes underlying the criticism of this kind of judgments have been discussed. The complexity of the effects of this kind of judgments has also been pointed out. The summary contains the results of the analysis of the issues that are subject of the deliberations in the present thesis.