Wokół poglądów Dostojewskiego i Tołstoja na karę śmierci

W niniejszej pracy mam na celu wszechstronne i dokładne przedstawienie filozoficznych poglądów Dostojewskiego i Tołstoja związanych z karą śmierci. Przez wszechstronność rozumiem przy tym zaprezentowanie stanowisk Dostojewskiego i Tołstoja w zestawieniu z przekonaniami innych myślicieli a także pokazanie powiązań między filozoficznym problemem kary śmierci a innymi problemami filozoficznymi i przedstawienie związków poglądów Dostojewskiego i Tołstoja na karę śmierci z ich przekonaniami z zakresu etyki, antropologii filozoficznej, teologii czy socjologii. Praca ma osiem rozdziałów. W pierwszym przedstawiam ewangelijne podstawy poglądów Tołstoja i Dostojewskiego na karę śmierci, analizując scenę biblijną, w której Jezus uratował cudzołożnicę od ukamieniowania. W następnym staram się pokazać relacje między poglądami Dostojewskiego na karę śmierci a przekonaniami Izaaka z Niniwy na temat sprawiedliwości, miłości i współczucia. W jeszcze kolejnym prezentuję antropologię filozoficzną Dostojewskiego, w tym jego koncepcję „nieszczęśliwych”, poglądy na temat winy i polemikę z determinizmem biologicznym i tzw. „teorią środowiska”. W czwartym rozdziale przedstawiam poglądy Tołstoja z zakresu antropologii filozoficznej i socjologii, zwłaszcza zaś jego rozważania na temat przerzucania odpowiedzialności oraz struktury „ja” ludzkiego, pokazując przy tym związki owych przekonań ze stanowiskiem Tołstoja dotyczącym kary śmierci. W piątym rozdziale zastanawiam się nad tym, co mogliby powiedzieć Tołstoj, Dostojewski oraz Wiktor Hugo na argumentację Kanta na rzecz kary śmierci. Następnie przeciwstawiam poglądy de Maistre’a na karę śmierci przekonaniom Dostojewskiego i Tołstoja. W siódmym rozdziale pokazuję pewne różnice między poglądami Pobiedonoscewa a myślą Dostojewskiego i Tołstoja, skupiając się na reakcji Pobiedonoscewa na apel Tołstoja do Aleksandra III w sprawie ułaskawienia zabójców poprzedniego cara. W ostatnim rozdziale wskazuję na relację pomiędzy poglądami Dostojewskiego i Tołstoja na karę śmierci a tym, co nazwał Sołowjow „chrześcijaństwem powszechnym” oraz zarysowuję główne osie sporu między Sołowjowem a Tołstojem na temat zasadności kar.

In this work I would like to present precisely and versatile philosophical views of Dostoevsky and Tolstoy on the death penalty. When I am saying about versatility, I mean by that three things: firstly, presenting statements of Dostoyevski and Tolstoy in comparison with views of other thinkers; secondly, showing the relations between philosophical problem of death penalty and other philosophical problems; and thirdly, presenting relations between views of Dostoyevski and Tolstoy on death penalty and theirs statements in ethics, philosophical anthropology, theology and sociology. The thesis have eight chapters. In the first one I present foundations from gospel of Tolstoy’s and Dostoyevsky’s thought, analysing one biblical scene, in that Jesus saved adulteress from stoning. In the next one I try to relation between views of Dostoyevsky on death penalty and teaching of Saint Isaac of Nineveh on justice, love and compassion. In the third one I present philosophical anthropology of Dostoyevsky, especially his conception of “unhappy people”, his views on guiltiness, and his polemics with biological and social determinism. In the fourth chapter I present Tolstoy’s sociology and philosophical anthropology, especially his considerations about shifting responsibilities and structure of human’s “ego”, showing relations between that views and Tolstoy’s statement on death penalty. In the fifth one I am wondering what would Tolstoy, Dostoyevsky and Victor Hugo say about Kant’s argumentation for death penalty. Then I oppose de Maistre’s statement on death penalty with views of Dostoyevsky and Tolstoy. In the seventh chapter I show some differences between views of Pobedonostsev and Tostoy’s and Dostoyevsky’s thoughts, focusing on reaction of Pobedonostsev on Tolstoy’s appeal to Alexander III for pardoning the murderers of the previous tsar. In the last chapter I show the relation between views of Dostoyevsky and Tolstoy on death penalty and something that Solovyov named as “universal Christianity” and I am scratching the main points of dispute between Solovyov and Tolstoy on rightness of penalties.