Doubles and Duality as Strategies of Subversion in Contemporary Scottish Women 's Writing

“Doubles and Duality as Strategies of Subversion in Contemporary Scottish Women’s Writing” Celem dysertacji jest analiza wątków dualności oraz podwójnej osobowości pod kątem ich innowacyjnego i przewrotnego potencjału w dekonstruowaniu dominujących modeli dyskursu, rozbrajaniu stereotypów tyczących seksualności, przynależności narodowej i etnicznej jak również w kreowaniu tożsamości wolnej od głęboko zakorzenionych uprzedzeń. Rozprawa koncentruje się na analizie pięciu powieści szkockich pisarek, powstałych w latach 1994-98: Janice Galloway Foreign Parts, Kate Atkinson Behind the Scenes at the Museum, Alison Louise Kennedy So I Am Glad, Ali Smith Like oraz Jackie Kay Trumpet. W tekstach tych, wyraźnie zróżnicowanych pod względem tematycznym i narracyjnym, pojawia się analogiczny, choć realizowany na wiele sposobów zamysł zakwestionowania dominujących struktur instytucjonalnych i kulturowych za pomocą odwołania się do motywu dychotomii i dualnej osobowości. W swoich powieściach pisarki konstruują model binarny w celu poddania w wątpliwość leżących u jego podstaw założeń. Stosując strategie dekonstrukcji binarnego paradygmatu i jego uosobienia – doppelgängera – utożsamianego z twórczością szkockich pisarzy, autorki dokonują przewrotnej reinterpretacji symbolu oraz zakwestionowania wyłaniającej się spoza niego rzeczywistości społeczno-kulturowej. W powieściach autorstwa Galloway i Atkinson motyw podwojenia występuje zarówno w ujęciu historycznym – jako pokoleniowa powtarzalność losu kobiety jak i w kontekście estetycznym – jako uwarunkowany kulturowo sposób reprezentacji kobiety w sztukach wizualnych. Kontestując dyskurs historyczny, autorki podważają dychotomię faktu i fikcji, przynależności i alienacji, obrazu i tekstu, sfery publicznej i prywatnej. Tekst A. L. Kennedy kwestionuje stereotypowe cechy przypisywane płci, konfrontuje dawne i współczesne wzorce kulturowe oraz zaciera granice między fantastyką a realizmem miejskim. Narracje Jackie Kay i Ali Smith wykorzystują motyw dwoistości w celu wytropienia i rozbrojenia stereotypów dotyczących płci, tożsamości, przynależności narodowej i statusu Szkocji jako kraju kolonizowanego. Oba teksty wykraczają poza definicję podwojenia opartą o relację kontrastu bądź podobieństwa, bazując na koncepcji przestrzeni zawieszonej pomiędzy spolaryzowanymi biegunami przeciwieństw. Stosując figurę metamorfozy i porównania, poddają w wątpliwość normatywny i restrykcyjny model tożsamości, uwypuklając dynamizm jako nieodłączną cechę osobowości. Współczesne pisarki szkockie konsekwentnie realizują strategie reinterpretacji i rewaluacji uwikłanego w patriarchalno – narodowe konotacje szkockiego Doppelgängera, który w analizowanych powieściach zyskuje nowy, afirmatywny wymiar.

“Doubles and Duality as Strategies of Subversion in Contemporary Scottish Women’s Writing” The aim of this disertation is to investigate five novels by the contemporary Scottish female authors through their shared engagement with the reworking of the motif of doubling and duality. It focuses on analyzing the variety of uses of the doppelgänger figure as strategies to overcome the binary system underpinning national, cultural and political discourses. With the customary doppelgänger being a male figure, the literature of the second self has been categorized as the domain of male writers, in particular Scottish novelists, and scarce critical attention has been devoted to tracing the literary instances of female doubling. Janice Galloway’s Foreign Parts (1994) and Kate Atkinson’s Behind the Scenes at the Museum (1995) display the writers’ interest in dismantling historical and aesthetic modes of representing femininity. The authors set to undermine a variety of such polarities as fact and fiction, belonging and alienation, sign and tekst, public and private. A.L. Kennedy’s novel So I Am Glad (1995) destabilizes the notion of gender polarization, confronts contemporary and historical cultural patterns and blurs the bounaries between fantasy and urban realism. Trumpet (1997) by Jackie Kay and Like (1998) by Ali Smith transgress the concept of duality perceived as contrast or affinity and move towards a flexible and shifting model of identity. Applyiyng the figures of metamorphosis and simile, they transfer the notion of dychotomy into the realm of linguistic duality. The strategy allows them to deconstruct sexual, national and ethnic stereotypes deeply ingrained in the societal outlook. In the fiction of Scottish women writers the figure of the doppelgänger is endowed with new, affirmative qualities and functions as the carrier of subversive potential towards rigid institutional and cultural discourses.