Wytwarzanie pokrewieństwa. Antropologiczna analiza dyskursów wokół dawstwa heterologicznego w Polsce.

Rozprawa składa się z trzech głównych części: Część I „Historia”, Część II „Performowanie pokrewieństwa”, Część III „Dzieci i tajemnice”. Każdej z nich towarzyszą rozdziały oraz podrozdziały. Wstęp Wstęp poświęcony jest omówieniu metodologii, w tym naświetleniu mojej pozycji badawczej. Zawiera ponadto skrótowe omówienie wszystkich części pracy wraz z ich rozdziałami. Część I. „Historia” Ta część zawiera zarys historii metod wspomaganej reprodukcji. Część I składa się z czterech rozdziałów i czterech podrozdziałów: rozdział 1. „Nasienie. Początek”; rozdział 2. „Mary Barton. Narodziny kliniki”; rozdział 3. „Narodziny niepłodności”; rozdział 4. „Komórka jajowa i zarodek. Dawstwo”. Kolejność rozdziałów wynika z chronologicznego uporządkowania poszczególnych wydarzeń na historycznej osi medycyny wspomaganej reprodukcji, jest również podróżą przez konteksty międzynarodowe, która zaczyna się w Filadelfii w Stanach Zjednoczonych w końcówce XIX wieku, gdzie przeprowadzono pierwszą udokumentowaną procedurę inseminacji nasieniem dawcy, a kończy w Polsce po roku 2015, kiedy w życie weszła Ustawa o leczeniu niepłodności. Następnie przechodzę do analizy sytuacji i kontekstów brytyjskich opisując początek powstawania klinik leczenia niepłodności w ich współczesnej formie opartej na paradygmacie zarządzania naukowego Fredericka Winslowa Taylora. Trzeci rozdział poświęcam wprowadzeniu rozróżnień terminologicznych w odniesieniu do niepłodności, bezpłodności i subfertylności, wraz z intepretacyjną ramą dotyczacą cezury widzialności oraz cezury leczalności. Część II: „Performowanie pokrewieństwa” Część II składa się z dwóch rozdziałów i trzech podrozdziałów, są to odpowiednio: rozdział 1. „Performuj zarodek” oraz rozdział 2. „Powiedz i rozmawiaj”. Poświęcam je przede wszystkim analizie zjawiska dawstwa heterologicznego w teoretycznym ujęciu performansu kulturowego Jona McKenziego. Ta część pracy czerpie najwięcej z prowadzonych przeze mnie w latach 2014-2017 badań terenowych, stąd włączam w nią wypowiedzi moich rozmówców i rozmówczyń. Znaczący udział w części II mają także przywołania głosów pacjentów i pacjentek wyrażane za pośrednictwem forum pacjenckiego prowadzonego od 2002 roku przez stowarzyszenie Nasz Bocian, ale także analiza sił normotwórczych performansu kulturowego w odniesieniu do nazewnictwa (dawstwo zarodka, adopcja zarodka). Część III: „Dzieci i tajemnice” Ostatnia część pracy składa się z trzech rozdziałów, z których każdy dotyczy innej sytuacji biograficznej dziecięcych podmiotów, ale wspólnym mianownikiem wszystkich trzech jest doświadczanie przez dzieci sytuacji zatajenia kluczowych informacji dotyczących ich kondycji bądź pochodzenia. Trzy rozdziały tej części to odpowiednio: rozdział 1. „Krótka i subiektywna historia adopcji”, rozdział 2. „Dawstwo, tajemnice i choroby przewlekłe” oraz rozdział 3. „Samorzecznictwo i dogmaty: Co się wydarzyło w stanie Wiktoria?”. Rozdział pierwszy stanowi szkicowy kontekst polskich praktyk adopcyjnych począwszy od 1939 roku. Rozdział drugi jest próbą porównania dwóch zupełnie odmiennych doświadczeń i kondycji, jakimi są narodziny dzięki dawstwu oraz zdiagnozowanie u dziecka zespołu Turnera. Wreszcie rozdział trzeci poświęcam w całości historii i narracji konkretnej osoby, Narelle Grech, urodzonej w Melbourne w Australii dzięki inseminacji nasieniem dawcy. Zakończenie W ostatniej części rozprawy przyglądam się zebranemu materiałowi z perspektywy teorii tożsamości, czerpiąc przede wszystkim z prac Zbigniewa Baumana. Stawiam tu tezę, że różnice między polskim i zachodnimi dyskursami dotyczącymi praw dziecka można interpretować poprzez lokalne konceptualizacje pokrewieństwa wiążące się bardzo często z konkretnymi kontekstami historycznymi. W przypadku Polski – jak pokazują przeprowadzone przeze mnie badania, a także analiza praktyk i przepisów prawa – pokrewieństwo umiejscawia się raczej w substancji biologicznej, jaką jest krew, a nie w genach.

The dissertation consists of three main parts: I History, II Performing kinship, III Children and their secrets. Below I elaborate on each section including the respective chapters, as well as the Introduction and the Conclusion. The Introduction The introductory section discusses the methodology used and it contains a detailed description of my research position. This part provides a review of the theoretical stances on which I relied while writing this dissertation. I History This section provides an overview of the global history of assisted reproductive technologies (ART). I begin with 1884 as the constitutive date of insemination with donor sperm. In the course of my presentation, I also review the literature and the current state of research. In the final fragments of this part, I move on to presenting the situation of ART in contemporary Poland and I relate this situation to international, mainly European contexts. II Performing Kinship Part II consists of two chapters and three subchapters, respectively: Chapter 1. "Perform the Embryo" (including three sub-chapters as follows: A. “Embryo Donation”, B. “Embryo Adoption”, C. “Adopt a Snowflake”) and Chapter 2. "Tell and Talk". Here, I propose the analysis of heterologous donation using the theoretical frame of cultural performance by Jon McKenzie (McKenzie, 2011). I apply this framework especially to the embryo donation procedure by observing the negotiation of discursive meanings by different actors. I further follow the acts of transgression of social structures in relation to legal, social and narrative practices. This part of the work largely builds upon the fieldwork research I conducted in 2014-2017, hence, in this part, I closely look on the utterances of my informants. ”. I also analyze the normative forces of cultural performance in relation to naming (embryo donation vs. embryo adoption). Part III Children and the secrets The last part of the work consists of three chapters, each of which refers to a different biographical situation of children: the adoption, the situation of genetic disorder and the situation of gamete or embryo donation. However, all of them are similar in terms of concealing the key biographical information regarding children’s origins or conditions of health. The three chapters of this section are respectively: Chapter 1. "A Brief and Subjective Adoption History," Chapter 2. "Donation, Secrets, and Chronic Diseases" (including four sub-chapters as follows: A. “To experience or to be experienced?”, B. “Too little to know”, C. “Big enough to seek the answers”, D. “Big enough to support themselves”) and Chapter 3. "Self-Advocacy and Dogmas: What Happened in Victoria?". The first chapter provides a brief review of the Polish adoption practices from 1939 onwards. This part serves as a historical background for a better understanding of the cultural processes related to gamete and embryo donation in the 21st century in Poland. The second chapter is an attempt to compare two, seemingly, different experiences and conditions: the experience of people born through gamete or embryo donation, and the experience of girls born with Turner syndrome. The last and third chapter is entirely dedicated to the story and narrative of Narelle Grech, born in Melbourne, Australia through insemination with donor sperm. Conclusion In the last part of my dissertation I look at the gathered material from the perspective of theories of identity (i.e. Bauman, 1995; Bauman, 2005; Butler 2008). Yet, I also state that the differences between the Polish and the Western discourses on children’s rights in regard to gamete and embryo donation may be interpreted through the particular social and cultural understanding of kinship itself. In the case of the Polish practices, the law and the narratives gathered from the subjects involved, the kinship is located rather in biological substance such as blood, not in genes.