Od prywatnego do publicznego. Zwierzenie jako gatunek mowy

Przedmiotem pracy jest zwierzenie rozpatrywane z genologicznego punktu widzenia, opis jego cech strukturalnych (kompozycyjnych), treściowych, stylistycznych oraz pragmatycznych właściwych zwierzeniu jako gatunkowi mowy. Celem pracy – ustalenie, czy popularne obecnie zwierzenia zamieszczane na forach internetowych, związane z obserwowanymi kulturowo-komunikacyjnymi przemianami, polegającymi na wyzbywaniu się prywatności (a przynajmniej na poszerzaniu zakresu dzielenia się nią) to tylko kontynuacja tradycyjnego w polskiej kulturze gatunku. Czyli alternacyjna odmiana gatunkowa, którą można traktować jako wariant wzorca kanonicznego, rodzaj modyfikacji znanego od dawna zwierzenia. Czy zwierzenie w sieci stanowi może gatunek wtórny, jak na przykład e-mail w stosunku do listu tradycyjnego. Materiał przykładowy – oprócz wypowiedzi internautów pochodzących z 12 forów internetowych z lat 2009-2016, zawierających około 2 tysięcy postów – pozyskany został z pięciu źródeł. To jest: z 9 ogólnych słowników języka polskiego i z 14 słowników specjalistycznych, z 4 prac językoznawczych poświęconych czasownikom mówienia, z bazy tekstowej dostępnej w Narodowym Korpusie Języka Polskiego oraz z traktowanych jako komplementarne w stosunku do danych słownikowych i korpusowych grafik pozyskanych z wyszukiwarki Google. Zastosowane w pracy metody to przede wszystkim genologiczna, jak również kognitywistyczna. Za przydatną bowiem formułę metodologiczną we wskazywaniu różnic między zwierzeniem a gatunkami podobnymi uznałam prototypową koncepcję gatunków. Zgodnie z nią przynależność tekstów do gatunku jest stopniowalna; gatunki są kategoriami o nieostrych, rozciągliwych, otwartych granicach, w związku z czym w obrębie gatunku można mówić o centrum i peryferiach. W szczegółowych analizach materiału wykorzystałam narzędzia stosowane w pragmatyce językowej, w pragmatyce kulturowej, w semantyce, składni i stylistyce. W ramach analizy materiału językowego pozyskanego ze wskazanych nieinternetowych źródeł wyróżniłam następujące najważniejsze komponenty znaczeniowe i pragmatycznojęzykowe zwierzenia: wybór adresata zasadniczo spośród najbliższych osób; obdarzanie adresata zaufaniem dotyczącym nieujawnienia treści zwierzeń; treść zwierzeń dotycząca spraw osobistych – najczęściej negatywnych – nadawcy, nieznana ogółowi; prymarna forma kontaktu – ustna; szczerość nadawcy. Analizując zwierzenia internetowe, wskazałam ich cechy gatunkowe oraz omówiłam komponenty treściowe, aspekt pragmatyczny, strukturalny oraz stylistyczny. W wyniku przeprowadzonych badań doszłam między innymi do wniosku, że zwierzenia na forach internetowych można potraktować jako wariant gatunku znanego od dawna, jednak wypowiedzi go reprezentujące mają w obrębie gatunku charakter nieprototypowy, czyli zlokalizowane są na jego peryferiach. Powstanie takiego wariantu jest związane z adaptacją tradycyjnego gatunku do nowego medium – jest to swoista remediatyzacja gatunku. Dzięki internetowi poszerza się krąg odbiorców zwierzenia, których nie sposób nawet co do liczby czy płci przewidzieć – pozostają oni dla nadawcy osobiście nieznani. Przekształceniu ulega także podstawa zaufania do odbiorcy. Prototypowo zaufanie jest ufundowane na przeżytym w przeszłości doświadczeniu lojalności odbiorcy, z którym wiążą nas więzy przyjaźni lub dobre relacje rodzinne. W reprezentantach gatunku w sieci podstawą zaufania jest wiara w tożsamość czy porównywalność ludzkich doświadczeń oraz poczucie anonimowości.

The subject of the paper is confidence analysed as a genre and description of structural (compositive), content, stylistic, and pragmatic features characteristic to confidence as a genre of speech. The purpose of the paper is to determine whether popular nowadays confidence sposted on online forums, connected to the observed cultural and communicational changes consisting of discarding one’s privacy (or at least of broadening the scope of sharing it), are simply a continuation of the analysed genre – traditional in Polish culture. Whether online confidence is an alternative subgenre which can be treated as a variant of the canon, a kind of modification of the confidence known for ages, or a secondary genre, like an e-mail in relation to the traditional letter. Exemplary material, besides ca. two thousand online confidences from twelve various online forums, all posted in 2009-2016, was obtained from five sources, that is: nine general Polish dictionaries, fourteen specialised dictionaries, four linguistic papers on speech verbs, textual database available at National Corpus of Polish, and graphics obtained from the Google Search, treated as complementary to the dictionary and Corpus data. The paper uses primarily genre and cognitive methods, since the prototype concept of genres was considered as a useful method of determining differences between confidence and similar genres. According to the concept, belonging of texts to genres is gradable; genres are categories of blurred, stretchable, open borders, which allows us to talk about the centre and the periphery of the genre. Detailed analyses of the material use tools of linguistic pragmatics, cultural pragmatics, semantics, syntax, and stylistics. Through the analysis of the linguistic material, obtained from non-online sources, the following crucial content and pragmatic components of confidence are determined: choosing its recipient from the nearest and dearest; trusting the recipient not to disclose its contents; content regarding personal, usually negative and unknown to the general public, matters of the narrator; oral primary communication mode; sincerity of the narrator. In analysis of online confidences, their genre characteristics are noted, and their content, pragmatic, structural, and stylistics aspects are described. The conducted research led to conclusion that confidences on the online forums may be treated as aa variant of the genre known for ages, however, the utterances representing it have non-prototype character within the genre and are thus located on genre periphery. The creation of the variant is connected to adaptation of the traditional genre to a new medium, which is a specific genre remediatisation. Due to the internet existence, the audience of the confidence grows, and it is impossible to even predict their number or gender – they stay completely unknown to the narrator. The basis of trust in the recipient is being transformed as well. Originally, trust was based on a past experience proving loyalty of the recipient, with whom the narrator was connected through bonds of friendship or good familial relations. In online representations of the genre, the basis of trust is faith put in identity or comparability of human experience, as well as feeling of anonymity. The conclusion of the paper suggests further research possibilities of the online confidence confession, such as further genre observation and verification – whether the occurring changes will change its defining characteristics completely, or will they contribute to development of only few selected characteristics, causing inter-genre redistribution from the centre to the periphery or in the opposite direction. Perhaps during the redistribution components characteristic for the prototype realisations, such as trust or conscious choice of the confidence recipient, will decrease in significance, while the certainty that the contents entrusted to the recipient will remain a secret due to the deceptive feeling of anonymity provided by the internet will become the main characteristic of the genre.