Intymność w związkach nieheteroseksualnych

Celem niniejszej dysertacji jest ukazanie obrazu życia intymnego osób nieheteroseksualnych żyjących w Polsce na podstawie analizy danych jakościowych: 53 indywidualnych wywiadów pogłębionych oraz badania etnograficznego 21 rodzin niehetesroseksualnych opartym na obserwacji uczestniczącej i ponad 100 wywiadach tematycznych przeprowadzonych w ramach szerszego projektu badawczego Rodziny z wyboru w Polsce (prowadzonego pod kierownictwem prof. dr hab. Joanny Mizielińskiej w Instytucie Psychologii Polskiej Akademii Nauk w latach 2013-2016) dotyczącego życia rodzin nieheteroseksualnych. W niniejszej pracy przyglądam się praktykom intymnym w różnych obszarach intymności i temu, jak są one realizowane w określonym kontekście społeczno-kulturowym współczesnej Polski. Społeczności osób nieheteroseksualnych w Polsce są dyskryminowane zarówno przez prawo, jak i w relacjach społecznych, co wpływa na ich życie codzienne (Abramowicz 2012) i rodzinne (Mizielińska, Abramowicz, i Stasińska 2014) w znaczącym stopniu. W moim przekonaniu manifestuje się to również w ich życiu intymnym, zaś tezę tę rozbudowuję w niniejszej dysertacji. Celem, ważniejszym jednak niż weryfikacja jakichkolwiek hipotez czy też założeń, jest tu jednak oddanie głosu osobom nieheteroseksualnych, który w dyskursie publicznym jest raczej zagłuszany przez innych aktorów życia społecznego nie rozpoznających ich praw, potrzeb i oczekiwań jako pełnoprawnych obywateli i obywatelek. Podstawowe pytania badawcze, jakie stawiam sobie w prezentowanej tu analizie, mają charakter eksploracyjny 1. Jak osoby nieheteroseksualne żyjące we współczesnej Polsce rozumieją i praktykują życie intymne? Jaki związek ma seksualność osób nieheteroseksualnych z ich codziennym życiem intymnym? 2. Jak życie intymne osób nieheteroseksualnych sytuuje się w kontekście współczesnych przemian intymności? 3. Jaki wpływ na życie intymne osób nieheteroseksualnych ma kontekst społeczno-kulturowy współczesnej Polski? Pytania te wyznaczają oraz są wyznaczane przez trzy dziedziny socjologii, które przyjmuję jako fundamenty ramy teoretycznej niniejszej dysertacji, a zatem socjologię intymności, socjologię seksualności i pewnym stopniu również socjologię codzienności. Rozprawa ta składa się z czterech części. W pierwszej części, którą stanowią rozdziały 1 i 2, omawiam najważniejsze dla mnie podejścia teoretyczne. Rozdział 1 poświęcam teoriom na temat współczesnych przemian intymności w myśli socjologicznej (przybliżam teorie autorów i autorek takich Anthony Giddens, Ulrich Beck i Elizabeth Beck Gernsheim, Zygmunt Bauman, oraz badaczek takich jak Eva Illouz, i Arlie Hochschild, Lynn Jamieson, Carol Smart, Jacqui Gabb). Rozdział 2 zaś kwestii seksualności i jej związku z obywatelstwem osób nieheteroseksualnych (praktyki intymne do koncepcji władzy i seksualności Michela Foucaulta, seksualnego/intymnego obywatelstwa Jeffreya Weeksa, Kena Plummera i Diane Richardson oraz lokalnego wymiaru przemian seksualności Joanny Mizielińskiej i Roberta Kulpy). Drugą część pracy stanowi rozdział 3 opisujący zastosowaną metodologię zbierania oraz analizy danych, na podstawie których powstały kolejne rozdziały niniejszej dysertacji. Najbardziej rozbudowana część trzecia składa się z ośmiu rozdziałów analitycznych odpowiadających wybranym przeze mnie ośmiu obszarom życia intymnego. Kolejne rozdziały są więc poświęcone następującym zagadnieniom: okazywaniu uczuć, komunikacji, praktykom ślubno-zaręczynowym, zazdrości, kontynualnej (nie)monogamii, praktykom cielesnym i praktykom intymnym w sferze publicznej. Część czwartą stanowi rozdział 12 będący podsumowaniem całości dysertacji, którego celem jest spotkanie teorii z empirią na temat intymności osób nieheteroseksualnych oraz omówienie najważniejszych wniosków płynących z analizy zjawiska. The dissertation, The Intimate Life of Non-heterosexual People, aims to provide a sociological portrait of the dynamics of intimacy of non-heterosexual relationships in Poland on the basis of qualitative research: 53 individual in-depth narrative interviews with LGBT people, and an ethnographic study conducted in 21 non-heterosexual families (based on participatory observation and over a hundred thematic narrative interviews) conducted as part of a broader research project entitled Families of Choice in Poland, where different quantitative and quantitative methods were employed as research approaches. The present study, based on qualitative methods, is motivated by research questions which have an exploratory character: 4. How do non-heterosexual people living in Poland understand and practice intimate life? What is the relation between their sexuality and daily intimate life? 5. How is the intimate life of non-heterosexual people situated in the context of contemporary transformations of intimacy? 6. What is the impact of the sociocultural context of Poland on the intimate life of non-heterosexual people? These questions determine and are determined by three fields of sociology which are the foundations of the theoretical framework of the dissertation: sociology of intimacy, sexuality, and to some extent the sociology of everyday life. The dissertation consists of four parts. In the first, including chapters 1 and 2, I discuss the most important theoretical approaches. Chapter 1 is devoted to theories on contemporary transformations of intimacy in sociological thought. Chapter 2 concerns the issue of sexuality and its relation to the intimate citizenship of non-heterosexual people. Both chapters start with the presentation of the more theoretical projects, and finish with an overview of analysis of the strictly local context of contemporary Poland. The second part of the thesis is Chapter 3 in which I describe the methodology of the data collection and its analysis. This part addresses several detailed issues, e.g. sample characteristics, recruitment, the ethics of the study, the specificity of the analytical process and the limitations of the study. The third and most extensive part of the dissertation consists of eight chapters corresponding to the selected analytical areas of intimate life. Subsequent chapters are then devoted to the following issues: displaying affection, communication, symbolic ways of displaying affection, jealousy, continual (non)monogamy, bodily practices and intimate practices in the public sphere. The fourth part of the thesis is Chapter 12, which is a summary of the whole thesis. The aim of this chapter is to marry the empirical material with the theories about LGBT intimacy and discuss the most important implications of the analysis. In this part I show the emergence of leaving behind the paradigm of big sociological theories (i.e. Giddens’ ‘pure relationship’ and ‘disclosing intimacy’) and the necessity of understanding intimacy through daily ‘intimate practices’ and ‘silent intimacy’ (Gabb, Jamieson). I demonstrate the burning overriding need to engage with the idea of intimate citizenship and understand the dynamics of intimate life through the lens of local geo-temporal conditions. Therefore I want to contest Western idea of queer intimacy and suggest how its understanding is conditioned by various socio-cultural circumstances, and may thus be practiced differently in Poland than in the West.