Profesjonalizacja kształcenia nauczycieli języka polskiego jako obcego. Świadomość i rozwój kompetencji dydaktyczno-metodycznych u początkujących lektorów języka polskiego jako obcego

Rozprawa Profesjonalizacja kształcenia nauczycieli języka polskiego jako obcego. Świadomość i rozwój kompetencji dydaktyczno-metodycznych u początkujących lektorów języka polskiego jako obcego jest głosem w dyskusji i refleksji naukowej nad ewolucją glottodydaktyki polonistycznej, a w szczególności pedeutologii polonistycznej, stanowiącej ważny element wyznaczający dalsze kierunki rozwoju dla całej przestrzeni uczenia się i nauczania polszczyzny jako języka obcego i drugiego. Wraz ze wzrostem zainteresowania cudzoziemców językiem polskim, a także ze zmianami społeczno-ekonomiczno-kulturowymi w świecie, coraz większą uwagę poświęca się nauczaniu języków obcych. W perspektywie badawczej kluczowy stał się obraz przebiegu kształcenia językowego, a przedmiotem badań są zwykle główni aktorzy procesu glottodydaktycznego: nauczający i uczący się (Grucza 1978, Lewandowski 1985, Woźniewicz 1987, Pfeiffer 2001, Gębal 2008). Niniejsza dysertacja stawia w centrum zainteresowań badawczych świadomość i rozwój kompetencji dydaktyczno-metodycznych nauczających jako kluczowych umiejętności wdrażających do praktyki nauczania początkujących lektorów. Umiejętności ułatwiających im start zawodowy. Punktem odniesienia dla podjętych w pracy rozważań teoretycznych stały się wiodące współcześnie humanistyczne paradygmaty kształcenia nauczycieli, wywodzące się z konstruktywistycznych nurtów dydaktycznych. Nadają one podmiotowości uczącemu się, a nauczającemu powierzają współodpowiedzialność za organizację i realizację procesu kształcenia, który staje się projektem ustawicznego doskonalenia zawodowego (lifelong learning). Rezultatem analiz współczesnych wizji zawodowego kształcenia nauczających, takich jak m.in. koncepcja kształcenia poprzez praktykę D. Fish, humanistyczna koncepcja kształcenia nauczycieli A. W. Combsa, Cykl Kolba czy koncepcja refleksyjnej praktyki D. Schöna, staje się zaprezentowany w pracy autorski konstruktywistyczny model kształcenia nauczających języka polskiego jako obcego. Model ten promuje praktyczne formy kształcenia nauczycieli-refleksyjnych praktyków. Proces kształcenia, zakładający świadome zaangażowanie przyszłych nauczających we własny rozwój, ma na celu przygotowanie do pracy zawodowej autonomicznych, świadomych konieczności stałego doskonalenia się profesjonalistów, gotowych do samooceny, potrafiących monitorować rozwój swoich kompetencji i planować doskonalenie się w perspektywie całożyciowej. Celem projektu badawczego była próba weryfikacji, w jakim stopniu absolwenci polonistycznych studiów glottodydaktycznych (bądź innych form kształcenia przyszłych lektorów jpjo) przygotowani są do podjęcia praktyki zawodowej oraz, w jaki sposób najskuteczniej mogą oni wykształcić kluczowe kompetencje, umożliwiające swobodne i skuteczne działania dydaktyczne na początkowym etapie ścieżki zawodowej. W badaniach skoncentrowano się na kompetencjach dydaktyczno-metodycznych (Komorowska 2004). Są nimi umiejętności kształcone w dużej mierze poprzez działania praktyczne, do czego konieczna jest sprawna integracja wiedzy akademickiej z praktyką nauczania już na etapie studiów. Na takie połączenie zwracają także uwagę autorzy Europejskiego profilu kształcenia nauczycieli języków (Kelly, Grenfell 2004). Postawione hipotezy badawcze, dotyczące procesów kształcenia przyszłych glottodydaktyków polonistycznych, zostały potwierdzone. Unaoczniono koncentrację tychże procesów na zagadnieniach teoretycznych, przy jednoczesnym częściowym zignorowaniu praktycznego wymiaru przygotowania do wykonywania zawodu. Wykazano zbyt niski poziom rozwoju kompetencji dydaktyczno-metodycznych u absolwentów. Wskazano praktyczne techniki kształcenia jako sprzyjające rozwojowi kluczowych kompetencji refleksyjnych praktyków. W efekcie obecne procesy kształcenia można ocenić jako niedostatecznie przygotowujące nauczających jpjo do praktyki zawodowej. Jednym z wniosków jest pilna potrzeba doskonalenia programów studiów glottodydaktycznych w celu lepszego przygotowania studiujących do zawodu lektora języka polskiego jako obcego. Końcowe postulaty autorki pracy mieszczą się w pojęciu profesjonalizacji kształcenia, zakładającej silne powiązanie konkretnych działań zawodowych z przekazywaną wiedzą akademicką. Wskazano także na konieczność opracowania standardów kształcenia glottodydaktyków polonistycznych oraz uwzględnienia praktyk pedagogicznych w refleksyjnym procesie kształcenia. Zwrócono również uwagę na nieodzowność dalszego rozwoju pedeutologii glottodydaktycznej. Proponowaną innowacją jest wdrożenie kształcenia dualnego, zakładającego współpracę instytucji edukacyjnej z organizacją partnerską, będącą przestrzenią do praktycznego zaangażowania studiujących. Taka formuła zapewni połączenie teoretycznych aspektów kształcenia z ich praktycznym wykorzystaniem w rzeczywistym środowisku zawodowym. Niezbędna jest także regulacja zawodu nauczyciela i lektora jpjo, który jak dotąd formalnie nie istnieje. Wszystkie te działania powinny doprowadzić do wzmocnienia prestiżu zawodu nauczających jpjo i przyczynić się docelowo do podniesienia efektywności nauczania polszczyzny jako języka obcego i drugiego, a tym samym – skuteczniejszej promocji naszego języka w świecie.

The dissertation Professionalizing the education of Polish as a foreign language teachers. Awareness and development of didactic-methodical competence in beginning teachers of Polish as a foreign language is a contribution to the discussion and scholarly reflection on the evolution of Polish language glottodidactics and, in particular, Polish language pedeutology, which is an important element determining further directions of development for the whole space of learning and teaching Polish as a foreign and second language. With the growing interest of foreigners in the Polish language, as well as with the socio-economic and cultural changes in the world, the teaching of foreign languages attracts an increasing amount of attention. In the research perspective, the representation of the course of language education has become crucial, and research usually focuses on the main actors of the glottodiadatic process: the teacher and the learner (Grucza 1978, Lewandowski 1985, Woźniewicz 1987, Pfeiffer 2001, Gębal 2008). The present dissertation centers research on the awareness and development of the didactic and methodological competence of teachers as the key skills that constitute the teaching practice of novice teachers, and facilitate their entry into the profession. The point of reference for the theoretical considerations developed in this work are the leading contemporary humanistic paradigms of teacher education, derived from constructivist didactic currents. They acknowledge the subjectivity of the learner, while entrusting the teacher with co-responsibility for the organization and implementation of the educational process, which becomes a project of lifelong learning. The author's constructivist model of educating teachers of Polish as a foreign language presented in this work grounds itself in the results of analyses of contemporary visions of professional teaching education, such as, among others, the concept of education through practice of D. Fish, the humanistic concept of teacher education of A. W. Combs, Kolb's Cycle or D. Schön's concept of reflective practice.. This model promotes practical forms of training reflective practitioners. The educational process of teachers, which assumes conscious involvement of future teachers in their own. development, aims to prepare for professional work autonomous professionals who are aware of the need for continuous improvement, ready for self-assessment, able to monitor the development of their competencies and plan for improvement in a lifelong perspective. The aim of the research project was an attempt to verify the extent to which graduates of Polish glottodidactic studies (or other forms of training for future teachers of Polish as a foreign language) are prepared to undertake the practice of their profession and how they can most effectively develop key competencies that enable effective teaching at the initial stage of the professional path. The research was focused on didactic and methodological competencies (Komorowska 2004). These are skills that are trained largely through practical activities; their acquisition requires, already during the course of teacher education, the efficient integration of academic knowledge with the practice of teaching. The necessity of such a combination is also pointed out by the authors of the Common European Framework of Reference for Languages (Kelly, Grenfell 2004). In the course of the research, he given research hypotheses, concerning the training procedures for future Polish language glottodidacticians, were confirmed. The concentration of contemporary procedures on theoretical issues was revealed, while the practical dimension of preparation for the profession was partially ignored. The development of didactic and methodological competence in graduates was shown to be too low. Practical training techniques were identified as conducive to the development of key competencies of reflective practitioners. As a result, the current educational processes can be assessed as insufficiently preparing Polish as a foreign language teachers for professional practice because of concrete weaknesses in teacher training methodology. One of the conclusions is the urgent need to improve the programs of glottodidactic studies in order to better prepare students for the profession of a teacher of Polish as a foreign language. The final postulates of the author of the dissertation fall within the concept of professionalization of teacher education, which presupposes a strong connection between specific professional activities and the transferred academic knowledge. The work emphasizes the necessity of developing standards for the training of Polish-language teachers, as well as the inclusion of pedagogical practices in the reflective process. of education. The indispensability of further development of glottodidactic pedeutology was also noted. The proposed innovation is the implementation of dual education, assuming the cooperation of an educational institution with a partner organization, which is a space for practical involvement of student teachers. Such a formula will ensure the combination of theoretical aspects of education with their practical application in a real professional environment. Regulating the professional recognition of Polish as a foreign language teachers is also necessary; at present this profession does not formally exist. Together, these actions should lead to strengthening both the prestige and competency of the profession of teaching Polish as a foreign language and ultimately contribute to increasing the effectiveness of teaching Polish as a foreign and second language, and thus - a more effective promotion of our language in the world.