Melancholia, szaleństwo i inne tzw. choroby głowy w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w.

Praca doktorska poświęcona kwestii jak postrzegano, diagnozowano i leczono choroby umysłowe w Rzeczypospolitej w XVII-XVIII w. Z uwagi na fakt, że psychiatria jako współczesna nauka zaczęła się kształtować w późniejszym okresie, starano się unikać stosowania współczesnej terminologii. Jako podstawowe źródło wykorzystane zostały poradniki medyczne, a pomocniczo także kalendarze, zielniki i spisy leków. W pierwszym rozdziale omówiono nazewnictwo stosowane w badanym okresie, sytuację prawną szaleńców (w tym ograniczenia, jakim podlegali oraz instytucję kurateli) i metody opieki nad nimi (szpitale, opieka domowa, zakony zajmujące się chorymi umysłowo). Zamieszczono w nim też rozważania na temat społecznych uwarunkowań występowania chorób umysłowych oraz podejściu społeczeństwa do dotkniętych nimi osób. Kolejny rozdział dotyczy definicji i objawów omawianych dolegliwości występujących w poradnikach medycznych. Znalazły się w nim podrozdziały poświęcone szaleństwu, melancholii, epilepsji, apopleksji oraz chorobom kobiecym takim jak wapory i histeria. Zwrócono uwagę na trudności w ich rozpoznawaniu, a także ich współwystępowanie i szanse na powrót do zdrowia. Zarysowano również wieloznaczność stosowanych wówczas terminów, zwłaszcza melancholii. Ponadto w tej części pracy wyszczególniono przyczyny chorób umysłowych i czynniki zwiększające ryzyko ich wystąpienia, za które uważano np. zaburzenia humorów, układ gwiazd, emocje, płeć, złe obyczaje czy pasożyty. Tematem trzeciego rozdziału są metody leczenia zalecane w poradnikach medycznych. Poddano analizie surowce pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i mineralnego stosowane do przygotowywania leków, a także zabiegi, którym poddawano chorych, takie jak puszczanie krwi, przeczyszczenia, kąpiele i picie wód mineralnych. Wspomniano też o śladach medycyny staropolskiej występujących w materiałach zebranych przez XIX-wiecznych etnografów. W rozdziale czwartym zarysowano kwestię, w jaki sposób pisano o chorobach umysłowych w źródłach nie związanych z medycyną, takich jak np. żywoty świętych, katalogi cudów czy literatura piękna. Przykłady te miały na celu pokazanie, na ile obraz chorób umysłowych mógł różnić się w zależności od środowiska lub wykształcenia osoby, która sporządzała zapiski. Na końcu pracy zamieszczono bibliografię oraz zestawienie roślin, których nazwy występujące w źródłach różnią się od współczesnych.

PhD thesis devoted to the issue how mental diseases were perceived, diagnosed and treated in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th-18th centuries. Due to the fact that psychiatry as modern science began to develop later, author avoids using modern terminology. Main source for the thesis were medical guides and, in some cases, calendars, herbaria and lists of medications. The first chapter discusses the nomenclature used in the analyzed period, the legal situation of the madmen (including the restrictions they were subjected to and the custody institution) and the ways and places of treatment (hospitals, home care, religious orders specialised in treating mentally ill). It also includes reflections on the social determinants of the occurrence of mental illness and the society's approach to the people affected. The next chapter concentrates on definitions and symptoms of the aforementioned diseases occurring in medical guides. There are sections devoted to madness, melancholy, epilepsy, apoplexy and so-called women's diseases such as vapors and hysteria. Special attention was drawn to difficulties in recognizing them, as well as their co-occurrence and chances of recovery. The ambiguity of the terms used at that time, especially melancholy, was also outlined. Additionally, this part of the study details the causes of mental illnesses and factors that increase the risk of their occurrence such as, for example, disorders of humours, astrology, emotions, sex, bad habits or parasites. Methods of treatment recommended in medical guides are the topic of the third chapter. Author analyzes raw materials of plant, animal and mineral origin used for the preparation of medicines, as well as treatments for patients, such as bloodletting, purging, bathing and drinking mineral waters. There is also section about the traces of Old Polish medicine appearing in materials collected by nineteenth-century ethnographers. The fourth chapter outlines how the mental illness was depicted in sources not related to medicine, such as the lives of saints, catalogs of miracles, poetry or literature. These examples were intended to show how the picture of mental illness could differ depending on the environment or the education of the person who made the primary sources. At the end of the thesis there is a bibliography and a list of plants whose names used in the sources differ from contemporary ones.