Śmierć skalkulowana. Wykorzystywanie dronów wojskowych i jego społeczne konsekwencje dla demokracji liberalnych

Atak terrorystyczny 11.09.2001 r. skutkował powstaniem w Stanach Zjednoczonych politycznej doktryny walki z terroryzmem oraz ekspansją polityki bezpieczeństwa. Elementarnym narzędziem tej polityki stały się drony wojskowe – Bezzałogowe Statki Powietrzne, uzbrojone w szeroką gamę narzędzi służących obserwacji i pociski rakietowe. Za ich pomocą operatorzy stacjonujący w bazach na terenie USA są w stanie w czasie rzeczywistym przeprowadzać ataki na obszarach oddalonych o tysiące kilometrów. Zaawansowane algorytmy inwigilacji tworzą tzw. „kartografie życia”, by typować osoby, które z dużym prawdopodobieństwem mogą być związane z terroryzmem. Wobec takich jednostek przeprowadzana jest „selektywna eliminacja”, czyli ich uśmiercenie za pomocą dronów. Sytuacja ta wiąże się z szeregiem dalekosiężnych konsekwencji społeczno-politycznych, które analizuję w niniejszej pracy. W rozdziale 2 skupiam się na technicznych aspektach funkcjonowania dronów. Omawiam tu również zjawisko przemodelowania konfliktu zbrojnego, tzn. narodziny wojny radykalnie asymetrycznej, gdzie jedna ze stron jest w stanie osiągnąć dominację na polu bitwy, zapewniając pełne bezpieczeństwo własnym żołnierzom, podczas gdy druga pozostaje niemal całkowicie bezbronna – przy czym ataki odbywają się na terenie krajów, z którymi USA nie pozostają w stanie wojny i są kierowane przeciwko osobom, jakim nie przysługuje status żołnierza. W rozdziale 3 wskazuję, że nowy typ wojny wymaga działania w warunkach permanentnego stanu wyjątkowego, który rozpatruję wykorzystując teorie C. Schmitta oraz G. Agambena. Grupa podmiotów związanych z władzą wykonawczą i instytucjami militarno-wywiadowczymi otrzymuje szerokie uprawnienia, by w imię bezpieczeństwa narodowego zawieszać lub nadpisywać obowiązujące prawa na mocy wyjątku, którym jest terrorystyczne zagrożenie. W efekcie, wielomilionowe populacje zostają przekształcone w homines sacri, byty sprowadzone do czystej cielesności, pozbawione podstawowych praw i podatne na uśmiercenie. Rozdział 4 stanowi ujęcie dotychczasowych analiz w optyce biopolitycznych praktyk zarządzania. Przywołuję tu scharakteryzowaną przez M. Foucaulta historyczną typologię władzy, by wysunąć autorską teorię wskazującą na powstanie nowego, nieopisanego jeszcze modelu postdemokratycznego, który łączy charakterystyczne dla biowładzy zarządzanie ryzykiem na poziomie populacji z dyscyplinarną kontrolą i cechującą klasyczny model suwerenności „władzą miecza”. Odwołując się do wojskowych dronów, opisuję narodziny metastruktury kalkulowania i obserwowania, która pozwala na objęcie nadzorem światowej populacji i pacyfikację zagrożenia w dowolnym miejscu i czasie. Rozważania te kontynuuję w rozdziale 5, gdzie wskazuję, jak logika wojny dronowej wiąże się z policyjną strategią predictive policing, zacierając podział na wnętrze i zewnętrze organizmów państwowych. Działania wojenne przybierają kształt operacji policyjnych, bazujących na procedurach prognozowania, których bezstronność miałaby być gwarantowana przez ich komputeryzację i autonomiczność. Odwołując się do teorii immunizacji R. Esposito, dociekam w jaki sposób rozwój praktyk inwigilacji powiązany jest z zanikiem wspólnotowości. Poddaję również krytycznej obserwacji domniemany obiektywizm algorytmów prognozujących. Analizę zamykam przywołaniem eseju Agambena „What is real?”, który pozwala podjąć problematykę znaczenia probabilizmu we współczesnym świecie, głównie w systemach informatycznych. W rozdziale 6 konsoliduję opisane powyżej zagadnienia wykorzystując do tego teorię wrogości A. Mbembe. Wychodząc od historycznej analizy rozwoju liberalizmu i demokracji, osadzam ją w kontekście postkolonialnym i staram się wykazać, że współczesna polityka immunizacji jest technologią zarządzania, która stwarza zagrożenie przekształcenia praktyk biopolitycznych w nekropolityczne. Oznacza to, że w samym centrum polityczności staje śmiercionośny konflikt, czego najpełniejszą manifestacją, a zarazem paradygmatem, jest wojna dronowa.

As a consequence of the terrorist attack on September 11, 2001, United States has developed War on terror doctrine and expanded its national security policy. Military drones - Unmanned Aerial Vehicles armed with a wide range of reconnaissance devices and missiles, have become its elementary tool. With their help, operators stationed at military bases across the US, are able to launch real-time attacks on territories thousands of kilometres away. Advanced surveillance algorithms create so-called “patterns of life” typify people with a high probability of being linked to terrorism. Such individuals are subjected to “targeted killing” by drones. In my thesis I analyse far-reaching socio-political consequences of this situation. In Chapter 2, I focus on technical aspects of using military drones. I also discuss the phenomenon of remodelling of military conflict, which leads to emergence of a radically asymmetric warfare, where one party is able to dominate the battlefield, providing full security for its soldiers, while the other is almost completely vulnerable. Moreover, the attacks take place in countries with which the US is not at war and target people who are not part of military forces. In Chapter 3 I indicate that this new kind of war requires establishing a permanent state of exception, which I analyse using the theories of C. Schmitt and G. Agamben. A group of actors connected with the executive power and military-intelligence institutions, acting in the name of the national security, are given extensive powers to suspend or overrule the existing laws under the exception of the terrorist threat. In effect, whole populations are transformed into homines sacri, existence reduced to pure corporeality, deprived of fundamental rights and susceptible to death. Chapter 4 frames the forementioned analyses in the optics of biopolitical management practices. I use Foucauldian historical typology of power to advance an original theory about the emergence of the new, yet undescribed, post-democratic model of power, which combines risk management at the population level, characteristic to biopower with disciplinary control and the “power of the sword” that characterizes the classical model of sovereignty. Referring to military drones, I describe the birth of the metastructure of calculation and observation that allows to put the world’s population under surveillance and pacify the threat anywhere, antytime. These reflections are continued in Chapter 5, where I show how the logic of drone warfare is connected with the strategy of predictive policing, blurring the distinction between internal and external of the state actors. Military activity takes form of policing operations, based on predicting technologies, the neutrality of which is supposed to be granted by its computerization and automation. Using R. Esposito’s immunization theory, I inquire how the development of surveillance practices is connected with the atrophy of community. I also critically analyse alleged objectivity of predictive algorithms. At the end of my considerations I evoke Agamben’s essay “What is real”, which allows to address the importance of probabilism in the modern world, especially in IT systems. In Chapter 6 I consolidate all these issues using A. Mbembe’s theory of enmity. Starting with historical analysis of the development of liberalism and democracy, I set it in a postcolonial theory context to prove that contemporary politics of immunization is a technology of power, which poses a threat of transforming biopolitical practices into necropolitical ones. This means that at the very centre of politics stands a deadly conflict, which manifests itself in the drone warfare, that is also its paradigm.