Sprawy przestępców schwytanych na gorącym uczynku w grodzie brańskim na przełomie XVI-XVII wieku. Przyczynek do dziejów represji karnej w I Rzeczypospolitej

Niniejszy artykuł został poświęcony wybranym procesom przeciwko przestępcom schwytanym na gorącym uczynku toczącym się w urzędzie grodzkim w Brańsku na Podlasiu na przełomie XVI i XVII wieku. Większość sprawców przestępstw to szlachta, którą karano śmiercią, w tym także haniebną – przez powieszenie – za kradzieże. Dość powszechnie schwytani przyznawali się do popełnienia zarzucanych im czynów, co jednak nie przekładało się na łagodniejszy wymiar kary, wręcz przeciwnie – podkreślano, że nie ma lepszego dowodu niż takie wyznanie. Z uwagi na położenie ziemi bielskiej województwa podlaskiego na pograniczu województwa trockiego wśród oskarżonych odnaleziono sprawców przestępstw popełnionych na Litwie, tak niedaleko od granicy koronnej (Zabłudów), jak i w samym Wilnie. Nie odsyłano ich do grodów litewskich, zaś apelacja sprawcy domagającego się tego została przez Trybunał Koronny odrzucona. Trzeba wreszcie podkreślić, że orzekane kary nie odpowiadają tym znanym ze statutów i konstytucji koronnych czy pism prawników o koronnym prawie. Kara śmierci za umyślne zabójstwo znana była III Statutowi Litewskiemu, nie sposób jednak stwierdzić, czy mamy do czynienia z wpływem litewskich regulacji (praktyki) na orzecznictwo grodu w Brańsku.