Temperamentalne i temporalne korelaty funkcji wspomnień we wczesnej i późnej dorosłości

W ostatnich kilku dekadach funkcjonalne podejście do wspomnień zyskiwało coraz większą uwagę badaczy. Istotą tego podejścia jest nie tyle próba zrozumienia tego, jak działa pamięć autobiograficzna, ale dlaczego wspominamy doświadczenia z naszego życia (Bluck i Alea, 2011). W badaniach anglojęzycznych, i nie tylko, z powodzeniem używa się kwestionariuszy do pomiaru trzech funkcji pamięci autobiograficznej (Thinking about Life Experiences scale, TALE-R, Bluck i Alea, 2011) oraz ośmiu szczegółowych funkcji wspominania (Reminiscence Functions Scale, RFS, Webster, 1993, 1997). Dotychczas nie badano jednak funkcji wspomnień w populacji polskiej. Celem niniejszego projektu była polska adaptacja powyższych kwestionariuszy (badanie 1) oraz zbadanie temperamentalnych i temporalnych korelatów funkcji wspomnień (badanie 2). Sprawdzono relacje między cechami temperamentu a funkcjami wspomnień, zarówno bezpośrednie, jak i po uwzględnieniu perspektyw czasowych. Sprawdzono również relacje między cechami temperamentu, perspektywami czasowymi i funkcjami wspomnień a poziomem satysfakcji z życia. Zakładano, że (H1) cechy temperamentu będą wiązały się z funkcjami wspomnień oraz (H2) będą istotnymi predyktorami funkcji wspomnień. Przewidywano także, że (H3) zarówno cechy temperamentu, jak i perspektywy czasowe będą przewidywały funkcje wspomnień. Oczekiwano, że największe znaczenie będą miały perseweratywność, reaktywność emocjonalna i aktywność oraz obie przeszłe perspektywy czasowe. Przewidywano również, że (H4) cechy temperamentu, perspektywy czasowe oraz funkcje wspomnień będą przewidywały poziom satysfakcji z życia. W badaniu 1 wzięły udział 404 osoby w wieku od 18 do 85 lat, które wypełniły Skalę Funkcji Wspominania (SFW) oraz Skalę myślenia o doświadczeniach życiowych (SMDŻ), czyli polskie wersje kwestionariuszy RFS i TALE-R. W badaniu drugim wzięły udział 202 osoby we wczesnej dorosłości (18-36 lat) oraz 204 osoby w późnej dorosłości (57-90 lat). Uczestnicy wypełnili następujące kwestionariusze: Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu: Wersja Zrewidowana, Skalę Funkcji Wspominania, Skalę myślenia o doświadczeniach życiowych, Kwestionariusz Perspektywy Czasowej Zimbardo oraz Skalę Satysfakcji z Życia. Badanie 1 wykazało zadowalającą rzetelność i trafność większości skal obu narzędzi. Hipotezy badania 2 zostały częściowo potwierdzone. Wykazano, że kluczową cechą dla wyjaśniania funkcji wspomnień jest perseweratywność, a w późnej dorosłości nie mniejsze znaczenie ma również aktywność. Wbrew oczekiwaniom, reaktywność emocjonalna nie wyjaśniała w znaczący sposób funkcji wspomnień. Potwierdzono, że przeszłe perspektywy czasowe są istotnymi predyktorami funkcji wspomnień, przy czym większe znaczenie, zwłaszcza w późnej dorosłości, ma perspektywa przeszła negatywna. Nie potwierdzono H4. Spośród badanych korelatów poziomu satysfakcji z życia, głównymi predyktorami były obie przeszłe perspektywy czasowe, natomiast cechy temperamentu i funkcje wspomnień miały marginalne znaczenie. Badania dostarczyły danych na temat własności psychometrycznych narzędzi do pomiaru funkcji wspomnień oraz pozwoliły zidentyfikować ich kluczowe temperamentalne i temporalne korelaty u osób we wczesnej i późnej dorosłości.

Over the last several decades the functional approach to memories has gained more and more researchers’ attention. The essence of this approach is not so much an attempt to understand how autobiographical memory works, but why we remember experiences from our lives (Bluck and Alea, 2011). In English-language research, and elsewhere, questionnaires are successfully used to measure three broad functions of autobiographical memory (Thinking about Life Experiences scale, TALE-R, Bluck and Alea, 2011) and eight detailed uses of reminiscence (Reminiscence Functions Scale, RFS, Webster, 1993, 1997). However, the function of memories in the Polish population has not been studied so far. The aim of the thesis was the Polish adaptation of the above questionnaires (study 1) and the examination of temperamental and temporal correlates of memory functions (study 2). The relationships between temperamental traits and memory functions were checked, both directly and after taking into account time perspectives. The relationships between temperamental traits, time perspectives, memory functions and the level of life satisfaction were also assessed. It was assumed that (H1) temperamental traits would be related to the functions of memories and (H2) they would be significant predictors of memory functions. It was also predicted that (H3) both temperamental traits and time perspectives would predict memory functions. Perseveration, emotional reactivity, and activity, as well as two past time perspectives, were expected to be most important. It was also predicted that (H4) temperamental traits, time perspectives and memory functions would predict the level of life satisfaction. Study 1 included 404 people aged 18 to 85 who completed the Polish versions of the RFS and TALE-R questionnaires. The second study included 202 people in early adulthood (18-36 years old) and 204 people in late adulthood (57-90 years old). Participants completed the following questionnaires: Formal Characteristic of Behaviour-Temperament Inventory Revised Version, Reminiscence Functions Scale, Thinking About Life Experiences Scale, Zimbardo Time Perspective Inventory and Satisfaction With Life Scale. Study 1 revealed satisfactory reliability and validity for most scales of both tools. The hypotheses of study 2 were partially confirmed. It has been shown that perseveration is a key feature in explaining the function of memories, and activity is also equally important in late adulthood. In contrast to expectations, emotional reactivity did not significantly explain the functions of memories. It was confirmed that past time perspectives are significant predictors of memory functions, with the past-negative perspective being more important, especially in late adulthood. H4 was not confirmed. Among the examined correlates of the level of life satisfaction, the main predictors were two past time perspectives, while temperamental traits and memory functions were of marginal importance. The research provided data on the psychometric properties of tools for measuring memory functions and allowed the identification of their key temperamental and temporal correlates in early and late adulthood.