EMIGRACIÓN E IDENTIDAD: LA REPRESENTACIÓN DE LA AUSENCIA COMO AFIRMACIÓN EN LA LITERATURA GALLEGA (1936-1971): LA “VIUDA DE VIVO” EN CONTEXTOS EXÍLICOS

Ciągłe i sukcesywne procesy migracyjne odcisnęły na historii Galicji swoje piętno, które przejawia się w przywoływanej niezliczoną ilość razy postaci viúva de vivo – „wdowy po żywym mężu”, czyli kobiety oczekującej na powrót emigranta, jako metafory narodu podporządkowanego (subaltern). Ten wizerunek odnosi się zazwyczaj do ujętej w tradycyjny i esencjalistyczny sposób wizji doświadczenia nieobecności. Jednak za tymi penelopejskimi figurami kryją się ciała konkretnych kobiet, które często ukazują społeczny wymiar zjawiska. Towarzyszy im pragnienie osiągnięcia emancypacyji, które zainspirowało „As viúvas dos vivos e as viúvas dos mortos” z Follas Novas (1880) Rosalíi de Castro, twórczyni pojęcia viúva de vivo. Przyjmujemy w tej pracy jako punkt wyjścia najnowsze nurty myślowe, których przedstawiciele tacy jak José Colmeiro (2011), Kirsty Hooper (2005) czy Thomas Nail (2015) koncentrują swój wysiłek badawczy na społeczeństwach i kulturach w aspekcie zmian i mobilności. To założenie pozwala nam analizować różne koncepcje galleguidad (galicyjskości) i przekonać się, w jaki sposób procesy migracyjne wpływają również na tych, którzy zostali w kraju, rozważając migrację nie jako efekt, ale jako proces napędzany obietnicą szczęścia (Sara Ahmed, 2015). Taka perspektywa ułatwia przybliżenie tej klasycznej i centralnej postaci galicyjskiego świata wyobrażonego, jak również polityki kulturalnej, która ją konstruuje (Sara Ahmed, 2010). Będziemy analizować tę postać w wybranych tekstach i pracach Alfonso Daniela Rodrigueza Castelao, Rafaela Dieste, Luisa Seoane i Xohany Torres. Ogniwem łączącym tych autorów jest fakt, że wszyscy oni są naznaczeni swoistą pozycją marginalną lub wykluczeniem, co sprzyja poszukiwaniu innych reprezentacji narodowych bardziej odpowiadających tym, którzy czują się napiętnowani jako "inni", jako obcokrajowcy. Następstwem tego jest stworzenie alternatywnej tradycji konstrukcji narodowej od Rosalíi de Castro po Xohanę Torres. Początki tej tradycji stanowi viúva de vivo Rosalíi de Castro, następnie ta figura przyjmuje postać obłąkanej wdowy, która z czasem staje się potworną czarownicą, jak w poezji Seoane, by poźniej w Adiós María, jedynej powieści napisanej przez Torres, przeobrazić się orfa de vivo – „sierotę po żyjących rodzicach” (González Fernández, 2012). Nieulegająca szaleństwu i samobójstwu bohaterka Torres ustępuje miejsca odbiegającej od normy „dziwnej dziewczynie” – la chica rara (Martín Gaite, 1987), a następnie otwiera drzwi gruntownie przeanalizowanej postaci „Penelopie” zamienionej w żeglarza z Tempo de Ría (1992) Torres, oraz bardzo długiej liście poetek feministycznych, które podejmują ten temat. Dlatego zasadniczym celem niniejszej pracy jest szczegółowa analiza wymienionych wyżej przedstawień kobiecych, która pozwoli nam prześledzić przejście między najbardziej klasycznym ukazaniem tej postaci a wyzwoloną Penelopą – etap, który jest kluczowy dla konstrukcji tożsamości narodowej, a który dotychczas nie został wystarczająco dogłębnie zbadany.