Budowa systemu odpowiedzialności mediów w Szwecji z perspektywy zaangażowania użytkowników

W dobie globalnego kryzysu zaufania do dziennikarzy Skandynawia jest postrzegana jako region, gdzie media wciąż skutecznie realizują im powierzone im zadania: informują, kontrolują, edukują, chronią demokrację i obywateli. Niniejsza praca jest próbą kompleksowego przedstawienia szwedzkiego systemu odpowiedzialności mediów, opartego na współpracy środowiska dziennikarskiego, agend rządowych, organizacji z trzeciego sektora i obywateli. Punktem centralnym badań jest analiza aktywności użytkowników mediów w systemie skarg publicznych, zarówno po stronie organów administracji państwowej, jak i branżowych instytucji samoregulacyjnych. Dokonano również przeglądu najważniejszych zmian regulacyjnych w szwedzkim systemie odpowiedzialności mediów, wzmacniających udział publiczności w realizacji funkcji kontrolnej mediów. Główna hipoteza pracy głosi, że przyczyn efektywności systemu odpowiedzialności mediów w Szwecji należy upatrywać w unikatowym modelu polityki publicznej, mającym źródło w koncepcji governance, czyli wspólnego zarządzania i angażowania wielu różnych aktorów społecznych. Uzupełniają ją hipotezy szczegółowe stanowiące iż, zrealizowane w 2019 r. zmiany legislacyjne i organizacyjne, których efektem jest ograniczenie roli państwa w kształtowaniu systemu odpowiedzialności mediów na rzecz branży oraz użytkowników, w perspektywie czasu mogą doprowadzić do zwiększenia roli publiczności w kształtowaniu systemu odpowiedzialności. Ponadto w systemie odpowiedzialności mediów widoczny jest wpływ polityki społecznej, zbudowanej w oparciu o doktrynę państwa opiekuńczego. Dokonana analiza miała na celu zobrazowanie, jakie kompetencje w obszarze odpowiedzialności mediów i jego funkcji kontrolnej nad systemem mediów posiadają poszczególni interesariusze i aktorzy polityki medialnej, jak na ich działalność wpłynęły niedawne zmiany legislacyjne w szwedzkim prawie i jaki jest udział użytkowników mediów w tych procesach. Hipotezy główne oraz cele badawcze zrealizowano i zweryfikowano poprzez zastosowane metody triangulacji: analizę danych zastanych (desk research), analizę zawartości (ilościowe i jakościowe przetwarzanie danych) oraz źródła wywołane. W tym celu wykorzystano trzy poniższe metody badawcze: analizę tekstów normatywnych oraz statutów i kodeksów branżowych, pogłębione wywiady indywidualne oraz analizę ilościową i jakościową zawartości wybranych raportów dotyczących skarg publicznych, skierowanych do instytucji regulacji i samoregulacji mediów. Praca ma charakter interdyscyplinarny, ramę teoretyczną stanowią teorie zaczerpnięte z kilku dyscyplin, ze szczególnym uwzględnieniem nauk o mediach, nauk politycznych i kulturoznawstwa oraz interdyscyplinarnych powiązań pomiędzy różnymi podejściami. Umożliwiło to szerokie zobrazowanie procesów i zmian społecznych, ekonomicznych i kulturowych oddziałujących na strukturę systemu medialnego, w tym wypadku jego podsystemu odpowiedzialności mediów. Głównymi teoriami będącymi podstawą analizy strukturalnej systemu odpowiedzialności mediów w Szwecji, były teorie normatywne mediów, teoria interesu publicznego oraz teoria państwa opiekuńczego i elementów jej realizacji w szwedzkiej polityce medialnej. Dysertacja powstała przy współpracy z biurami Medieombudsmana oraz Myndigheten för Press Radio och TV.

During the global crisis of public trust in media Scandinavia is still perceived as the region where media fulfill their tasks successfully: inform, monitor, teach, protect democracy and citizens. This dissertation aims to present the Swedish media accountability system, based on the cooperation between the publishers, state institutions, NGOs and citizens. The analysis of media users activity in the system of public complaints, both on state and self-regulatory level, is a focal point of the study. Furthermore, the overview of key amendments in Swedish media accountability system regulations has been conducted, focusing on the activities enforcing the participation of the public in supervisory function. The main hypothesis of this paper is that the effectiveness of the media accountability system in Sweden can be attributed to its unique model of public policy, which is rooted in the concept of governance, i.e. shared management and the involvement of many different social actors. The supporting hypotheses state, that legislative and organizational changes implemented in 2019 that have the effect of reducing the role of the state in shaping the media accountability system for the benefit of the industry and users may, over time, lead to an increased role for the public in shaping the accountability system. Furthermore, the influence of social policy, built on the doctrine of the welfare state, is evident in the media accountability system. The conducted analysis aimed to present the functions and roles of the main stakeholders and actors of media policy in the media accountability system and to what extent their activity has been influenced by the recent changes in media law in Sweden and how the public activity affected this process. The primary hypotheses and research objectives were realized and verified through the triangulation methods used: desk research, content analysis (quantitative and qualitative data processing) and referenced sources. For this purpose, the following three research methods were used: analysis of normative texts and industry statutes and codes, Individual In-depth Interviews (IDI), a quantitative and qualitative content analysis of selected reports on public complaints directed to media regulatory and self-regulatory institutions. The dissertation is interdisciplinary in nature, with the theoretical framework comprised of theories drawn from several disciplines, with particular emphasis on media science, political science and cultural studies, and the interdisciplinary links between the different approaches. This has enabled a broad depiction of the social, economic, and cultural processes and changes, which affect the structure of the media system, in this case its media accountability sub-system. The main theories that laid the foundation for the structural analysis of media accountability system were the normative theories of media systems, the theory of public interest and welfare state theory and its implementation in Swedish media policy. The thesis was created in collaboration with the bureau of Medieombudsman and Myndigheten för Press Radio och TV.