Wpływ zróżnicowania mikroklimatycznego jaskini gipsowej na procesy podziemnego wietrzenia – przykład Kungurskiej Jaskini Lodowej na Uralu

Kungurska Jaskinia Lodowa jest najdłuższą (5,7 km długości) jaskinią w krasie gipsowym Środkowego Przyurala. Została ona uformowana w obrębie masywu siarczanowo-węglanowego (przeważnie anhydrytowodolomitowego) rozciętego przez rzekę Syłwę, która opływa od północy miasto Kungur (obwód permski, Rosja). Jaskinia wykształciła się w strefie zwierciadła wód krasowych (epifreatycznej) drenowanych przez wspomnianą rzekę. W jej formowaniu istotną rolę odegrały (i odgrywają nadal) znaczne (3–6 m) sezonowe wahania poziomu wód oraz agresywne wody rzeczne, przedostające się w czasie powodzi do masywu krasowego. Na labirynt jaskiniowy składają się liczne (w sumie kilkanaście) duże komory o naruszonym grawitacyjnie, kopulastym stropie oraz szerokie i niskie, często zawodnione, korytarze (galerie) łączące komory zawaliskowe na poziomie zwierciadła wód podziemnych. Specyfika krążenia powietrza w silnie skrasowiałym masywie i jego wymiany z otoczeniem, poziome rozwinięcie i morfologia jaskini oraz regionalne uwarunkowania klimatyczne (kontynentalny klimat, chłodne zimy), sprawiły, że w obrębie systemu jaskiniowego występuje strefowa zmienność mikroklimatu. Od otworu jaskini w kierunku wnętrza masywu wykształciły się cztery występujące jedna po drugiej strefy o swoistym mikroklimacie: buforowa (na kontakcie ze środowiskiem zewnętrznym), chłodna (o stałych ujemnych temperaturach i występowaniu wieloletniego lodu), przejściowa (o sezonowo zmieniających się temperaturach, w której formują się efemeryczne utwory lodowe) oraz neutralna (ciepła, o stałych dodatnich temperaturach i braku wieloletniego lub sezonowego zlodzenia). Każda ze stref cechuje się swoistym przebiegiem procesów wietrzenia podziemnego, mianowicie takich jego składowych jak: wietrzenie mrozowe wraz ze związanymi z nim procesami zawaliskowymi, rozpuszczanie skał, hydratacja anhydrytu wraz z towarzyszącymi jej efektami morfologicznymi, akumulacja materiału rezydualnego i klastycznego oraz formowanie się różnorodnych agregatów mineralnych. Jaskinia stanowi znakomity przykład klimatycznie uwarunkowanego wewnętrznego zróżnicowania procesu wietrzeniowego, zarówno jego estrukcyjnej, jak i akumulacyjnej strony, zachodzącego w dużych pustkach podziemnych.