Rola dziennikarza telewizji regionalnej w okresie PRL, transformacji i współcześnie (na przykładzie Kroniki TVP Kraków)

Rozprawa stanowi pierwszą naukową próbę uporządkowania historii publicznej telewizji regionalnej w Krakowie w kontekście odpowiedzi na pytanie o rolę dziennikarzy pracujących w programie informacyjnym „Kronika”. Dotychczas brak całościowych opracowań na ten temat. Analizie poddano zagadnienia dotyczące zmieniającej się pozycji, tożsamości, samooceny dziennikarzy, a także zakresu wolności i ograniczenia swobody dziennikarskiej w ciągu ostatniego półwiecza. Na pytanie o zmiany zasad pracy dziennikarskiej od czasów cenzury, poprzez okres przełomu ustrojowego 1989 roku, do czasów współczesnych, odpowiedzi udzielali także sami zainteresowani. Istotną kwestią było również ustalenie jak zmienił się odbiór społeczny pracy dziennikarza, prestiż zawodu i oczekiwania wobec niego, a także to, czy możliwe jest pogodzenie sprzecznych oczekiwań wobec przedstawicieli tej profesji. Dziennikarz to zawód, który uważany niegdyś za jeden z najbardziej prestiżowych, przeszedł liczne przeobrażenia i zmiany warunków funkcjonowania. Jedną z widocznych tendencji jest spadek społecznego statusu i kryzys zaufania odbiorców. Głównym celem pracy jest próba ustalenia, jaka była i jaka jest rola dziennikarza publicznej telewizji regionalnej w jej programie informacyjnym: na czym ona polega, jak zmieniała się na przestrzeni lat, jakie są aktualnie główne wyzwania i jaki charakter mogą mieć ograniczenia w wykonywaniu zawodu. W zakresie metodologii wykorzystano przede wszystkim analizę treści telewizyjnych źródłowych materiałów archiwalnych (filmowych oraz tekstowych), analizę porównawczą oraz wywiad pogłębiony i pytania ankietowe. Celem było uzyskanie ujęcia tematu w możliwie pełny oraz najbardziej dokładny sposób, mając na względzie kilka płaszczyzn badawczych. Wśród nich warto wskazać: powinności i zadania wyznaczane dziennikarzom przez społeczeństwo i w ramach doktryny, następnie to jak sami dziennikarze postrzegają siebie, swoją pracę i co deklarują na temat wyznaczników swojej działalności (zagadnienia związane z etyką, misją itp.), a także rezultat powyższych, czyli efekty ich pracy, umieszczone i opisane w kontekście uwarunkowań funkcjonowania redakcji „Kroniki” (co jest autorce znane również z własnych doświadczeń zawodowych). Analiza materiału badawczego wykazała, że wbrew oczekiwaniom i nadziejom, koniec cenzury i demokratyzacja państwa nie stały się tożsame z końcem ograniczeń w pracy dziennikarskiej. Rok 1989 przyniósł wiele przełomowych politycznie wydarzeń, a także wartościowych i kluczowych dla zawodu zmian, ale nie stał się początkiem „złotej ery” dziennikarstwa, które byłoby pozbawione nacisków politycznych lub środowiskowych, prób limitowania wolności słowa, wreszcie nowych uwarunkowań finansowych, które skutecznie mogą blokować swobodne uprawianie zawodu – w przypadku mediów komercyjnych poprzez system reklamowo-własnościowy, w przypadku publicznych – poprzez niewystarczające finansowanie produkcji, czego doświadczają od lat dziennikarze regionalnych ośrodków TVP. Mimo przeobrażeń politycznych, zmian w etosie zawodu dziennikarskiego i bolączek związanych z wykonywaniem zawodu, krakowscy dziennikarze telewizyjni starają się pozostać wierni istocie zawodu, jaki wykonują, dążąc do utrzymania standardów etycznych, pamiętając o misji, służebnej roli wobec widzów i ich problemów.

The dissertation is the first scientific attempt to organize the history of regional public television in Krakow in the context of answering the question about the role of journalists working in the news program "Kronika". So far, no comprehensive studies on this subject are available. The issues related to the changing position, identity, self-esteem of journalists, as well as the scope of freedom and limitation of journalistic freedom over the last half-century were analyzed. It was also important to determine how the social perception of a journalist's work has changed, the prestige of the profession and expectations towards it, as well as whether it is possible to reconcile conflicting expectations towards representatives of this profession. A journalist is a profession that was once considered one of the most prestigious. One of the visible trends is the decline in social status and the crisis of consumer confidence. Virtually everything has changed in Poland since the beginning of television, but it would still be difficult to talk about complete journalistic freedom - some restrictions have gone down in history, but new ones have appeared in their place. After 1989, there was hope that the media and journalism would become largely free from pressures and constraints, but disappointment soon followed. There is no lack of opinions that the implementation of the declared values by journalists seems difficult or even impossible at present. Since 1966, when "Kronika" started broadcasting the program (initially three times a week, then six times a week, and temporarily even six times a day), almost everything in Polish politics has changed. After more than fifty years, the media market also looks completely different. We live in a different technological age, which in the case of electronic media is of great importance. In addition to outlining the historical framework for the operation of TVP and its Krakow branch, in the context of the work of journalists from "Kronika", which is at the center of the author's research interests, the specificity of the work of regional television journalists was analyzed. On the one hand, it is obvious that they work for the benefit of recipients - the inhabitants of their region, dealing with local issues. On the other hand, however, they are expected to have skills and knowledge allowing them to handle the media for Nationwide programs broadcast from Warsaw, including the most important political events in the country that take place in a given voivodeship, as well as economic and social with a rank going far beyond the range of the regional station). In terms of methodology, the most important was the analysis of the television content of the source archival materials (film and text), comparative analysis, in-depth interview and survey questions. The analysis of the research material showed that, contrary to expectations and hopes, the end of censorship and the democratization of the state did not coincide with the end of the limitations in journalistic work. 1989 brought many groundbreaking political events, as well as valuable and crucial changes for the profession, but it did not start a "golden age" of journalism, which would be deprived of political or environmental pressure, attempts to limit freedom of speech, and finally new financial conditions that can effectively block freedom to practice the profession - in the case of commercial media through the advertising and ownership system, in the case of public - through insufficient financing of production, which has been experienced by journalists from regional TVP centers for years. Journalists of Telewizja Kraków and its flagship news program did not manage to completely free themselves from political conditions. Nevertheless, Krakow TV journalists try to remain faithful to the essence of the profession they perform, striving to maintain ethical standards, remembering about the mission, an auxiliary role towards viewers.