Uprawnienia do emisji jako przedmiot obrotu i zabezpieczeń

Wstęp Celem niniejszej pracy jest zbadanie cywilnoprawnych aspektów obrotu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych ze szczególnym uwzględnieniem sposobów wykorzystania uprawnień do emisji jako przedmiotu zabezpieczenia spłaty wierzytelności. W ramach rozprawy można wyodrębnić jej dwie główne części. Po pierwsze dogłębnej analizy wymagał status prawny uprawnień do emisji. W związku z tym wstęp oraz dwa pierwsze rozdziały poświęcone zostały przedstawieniu źródeł powstania systemu handlu uprawnieniami do emisji oraz stworzeniu całościowej charakterystyki uprawnień do emisji jako szczególnej kategorii prawa cywilnego. W drugiej części pracy, w oparciu o wnioski z analizy zawartej w części poprzedzającej, badaniu poddany został reżim obrotu uprawnieniami do emisji z punktu widzenia prawa cywilnego. Należy podkreślić, że przedmiotem mojego zainteresowania było nie tylko przenoszenie tytułu do uprawnień do emisji w ramach sprzedaży, która niewątpliwie stanowi najpowszechniej wykorzystywany typ transakcji odnoszący się do uprawnień do emisji. Szczególną uwagę zwrócono także na możliwość wykorzystania uprawnień do emisji jako przedmiotu zabezpieczeń spłaty wierzytelności, czy to w drodze przeniesienia na zabezpieczenie, ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych w formie różnego rodzaju praw zastawniczych czy też zaciągnięcia zobowiązań do nierozporządzania uprawnieniami do emisji, przybierającego postać blokady umownej. 1. Systemy handlu uprawnieniami do emisji W rozdziale 1 dokonano analizy źródeł powstania systemów handlu uprawnieniami do emisji. Opis genezy systemów handlu uprawnieniami do emisji stanowi niezbędny punkt wyjścia dla dalszych rozważań, ponieważ to w ramach takich systemów powstały uprawnienia do emisji. Na gruncie Europejskiego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (EU ETS) jedno uprawnienie do emisji ucieleśnia prawo do emisji jednej tony równoważnika dwutlenku węgla. Istota handlu uprawnieniami do emisji wyraża się w obowiązku uzyskania, a następnie przedstawienia do umorzenia określonej liczby uprawnień odpowiadającej wielkości zanieczyszczeń wyemitowanych przez dany podmiot. Obowiązek powyższy zostaje nałożony na różnego rodzaju podmioty emitujące znaczną ilość gazów cieplarnianych, takie jak zakłady przemysłowe czy linie lotnicze. Uczestnicy systemu mogą dokonywać między sobą obrotu uprawnieniami, celem wyzbycia się nadwyżki uprawnień (powstałej np. wskutek wdrożenia procesów zmniejszających emisję) lub celem uzupełnienia niedoboru (powstałego np. wskutek zwiększenia emisji). System EU ETS stanowi odpowiedź na zagrożenia dla środowiska naturalnego płynące z emisji gazów cieplarnianych. Większość przedstawicieli nauk przyrodniczych stoi na stanowisku, że emisja dwutlenku węgla i innego rodzaju tzw. gazów cieplarnianych może prowadzić do poważnych zmian klimatycznych, stanowiących poważne niebezpieczeństwo dla ekosystemu Ziemi. System handlu uprawnieniami do emisji ma umożliwić redukcję emisji w możliwie elastyczny, ekonomicznie efektywny sposób. Poszczególni uczestnicy systemu mogą bowiem indywidualnie podjąć decyzję, czy efektywniejsze będzie dla nich wdrożenie działań redukujących emisję, czy też nabycie na rynku brakujących uprawnień do emisji od podmiotów, które wskutek wdrożenia takich działań dysponują nadwyżką. 2. Charakter prawny uprawnień do emisji Rozdział 2 poświęcony został analizie charakteru prawnego uprawnień do emisji i wyjaśnieniu ich wyjątkowego charakteru na tle innych instytucji prawnych, ale również zbadaniu pewnych podobieństw z niektórymi rodzajami praw podmiotowych. Taka analiza służyła ustaleniu, czy wypracowane już przez doktrynę i orzecznictwo bogate wnioski dotyczące reżimów prawnych innych instrumentów prawnych, mogą posłużyć odtworzeniu reżimu prawnego obrotu uprawnieniami do emisji. Natura powietrza jako substancji decydująco wpłynęła na kształt idei uprawnień do emisji. Powietrze atmosferyczne jest dobrem amorficznym, nienadającym się do zawłaszczenia w stanie, w jakim się znajduje. Nie może być w związku z tym przedmiotem praw podmiotowych. Z tego względu, celem wykreowania prawa uprawniającego do korzystania z atmosfery, konieczne było odwołanie się do koncepcji prawa nie związanego z materialnym substratem. Uprawnienie do emisji nie przyznaje w związku z tym monopolu na korzystanie z masy powietrza, co nadawałoby mu status prawa o charakterze bezwzględnym, skutecznego wobec wszystkich. Uprawnienie do emisji skonstruowane jest w sposób odwrotny, tj. jako zwolnienie z generalnego zakazu emitowania zanieczyszczeń. W ten sposób nawiązana zostaje relacja pomiędzy podmiotem dysponującym uprawnieniem do emisji a organem administracji, wyrażająca się w prawie uprawnionego do przedstawienia uprawnienia do umorzenia w zamian za co organ administracji zaniecha nałożenia kary. Tym samym uprawnienie do emisji ucieleśnia prawo żądania określonego zachowania wyłącznie od skonkretyzowanego podmiotu, jest więc prawem o charakterze względnym. Uprawnienia do emisji służą ochronie interesów majątkowych. Podlegają one wycenie rynkowej, mają zatem określoną, wymierną wartość. Pomimo to nie można uznać ich za element stosunku cywilnoprawnego. Nie powstają one bowiem w ramach równorzędnej relacji nawiązywanej przez uczestników obrotu. Przeciwnie, uprawnienie do emisji ucieleśnia uprawnienie do wyemitowania zanieczyszczeń, a więc zwalnia z generalnego zakazu ich emitowania. Uprawnienie do emisji tym samym wypełnia treść skonkretyzowanego, nierównorzędnego stosunku administracyjnoprawnego pomiędzy operatorem instalacji a organem administracji. Z tego względu należy uznać uprawnienie do emisji za publiczne prawo podmiotowe. Publiczne prawa podmiotowe zwykle nie mogą być swobodnie przenoszone przez uprawnionego na inne podmioty. Jednakże zgodnie z art. 10 ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji można swobodnie rozporządzać inaczej. Przepis ten sankcjonuje zbywalny charakter uprawnień do emisji, co wyraźnie odróżnia je od większości publicznych praw podmiotowych. Uprawnienia do emisji pod wieloma względami nie mieszczą się w tradycyjnych podziałach praw podmiotowych. Wynika to przede wszystkim z okoliczności, że znajdują się one niejako na przecięciu prawa publicznego i prywatnego. Powstanie i utrata bytu uprawnień do emisji należy do sfery prawa publicznego, jednakże zdarzenia lokujące się pomiędzy powyższymi dwoma punktami – a więc cała sfera handlu uprawnieniami do emisji - stanowią domenę prawa prywatnego. Uprawnienia do emisji można uznać za nowy typ praw, ukształtowany przez akty prawne o charakterze międzynarodowym, co z pewnością nie ułatwia zrekonstruowania ich pełnej charakterystyki. Tym niemniej ich charakter prawny musi być finalnie oceniany przez pryzmat konkretnego porządku krajowego. Główne porównania i próby klasyfikacji uprawnień do emisji zawarte w pracy odnosiły się do: i) koncesji; Uprawnienia do emisji stanowią element skonkretyzowanego stosunku administracyjnoprawnego i z tego powodu naturalnie nasuwa się porównanie ich do koncesji. Istota uprawnień do emisji – tak jak w przypadku koncesji – polega wszak na uchyleniu generalnego zakazu określonego działania, w tym wypadku szkodliwego dla środowiska. Jednakże fundamentalną cechą uprawnień do emisji jest ich zbywalność, co wyraźnie odróżnia je od typowych koncesji. Ponadto system EU ETS zakłada możliwość uzyskania części uprawnień do emisji w drodze aktów o charakterze generalnym, nieadresowanych do konkretnego podmiotu, co również odróżnia uprawnienia do emisji od koncesji. ii) praw na dobrach niematerialnych; Niektóre z praw podmiotowych tego rodzaju, uregulowanych w ustawie prawo własności przemysłowej, tworzone są na mocy decyzji administracyjnej i podobnie jak uprawnienia do emisji, mogą być następnie przenoszone na osoby trzecie. Jednakże założenia konstrukcyjne w przypadku praw własności przemysłowej są odwrotne niż w przypadku uprawnień do emisji. Te pierwsze tworzą skierowany do ogółu adresatów zakaz korzystania z pewnego prawa. Te ostatnie natomiast nie służą przyznaniu danemu podmiotowi wyłącznego prawa do emitowania zanieczyszczeń, ale znoszą w stosunku do danego podmiotu generalny zakaz ich emisji. Uprawnienia do emisji, w przeciwieństwie do praw własności przemysłowej, nie są skuteczne erga omnes, ale stanowią element skonkretyzowanego stosunku administracyjnoprawnego łączącego uprawnionego z ich tytułu oraz organ administracji odpowiedzialny za nadzorowanie wielkości emisji. iii) towarów giełdowych; Zgodnie z ustawą z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych jedną z kategorii towarów giełdowych stanowią limity wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń, pod warunkiem ich dopuszczenia do obrotu na danej giełdzie towarowej lub do obrotu organizowanego zgodnie z odrębnymi przepisami. Lista rzeczy i praw mogących być towarami giełdowymi obejmuje jednak szerokie spektrum aktywów, w tym zarówno rzeczy oznaczone co do gatunku, różne rodzaje energii, jak i szereg praw niemających substratu materialnego. Jedyną wspólną cechą poszczególnych kategorii towarów giełdowych jest ich zamienność. Z tego względu zakwalifikowanie uprawnień do emisji do szerszej kategorii towarów giełdowych nie przybliża nas znacząco do wyjaśnienia cech odróżniających uprawnienia do emisji od innego rodzaju dóbr. iv) instrumentów finansowych; nowo uchwalona dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE (wersja przekształcona) (dyrektywa MiFID II) nadaje uprawnieniom do emisji status instrumentów finansowych. Należy jednak zaznaczyć, że sam fakt nadania uprawnieniom do emisji takiego statusu nie naświetla ich prawnomaterialnej charakterystyki. v) finansowych instrumentów pochodnych; Jako podstawową cechę konstrukcyjną instrumentów pochodnych wskazuje się powiązanie wartości tych instrumentów z wartością rynkową określonego aktywa bazowego, przy czym aktywo bazowe może być w zasadzie zupełnie dowolne. Zdaniem niektórych przedstawicieli doktryny wartość uprawnień do emisji powiązana jest z poziomem emisji, co uzasadnia traktowanie uprawnień jako instrumentów pochodnych. Jest to stanowisko o tyle błędne, że dwutlenek węgla czy inne gazy cieplarniane nie mają ekonomicznej wartości. Z racji swej szkodliwości i występowania w nadmiarze nie stanowią substratu, w odniesieniu do którego powstaje wymagający ochrony interes podmiotów wytwarzających tego rodzaju gazy. Dwutlenek węgla nie jest więc dobrem majątkowym, na kanwie którego mogłyby powstawać instrumenty pochodne. Uprawnienie do emisji może być podstawą do konstruowania pochodnych instrumentów finansowych, ale samo pochodnym instrumentem finansowym nie jest. vi) zdematerializowanych papierów wartościowych; Rozporządzenie Komisji (UE) nr 389/2013 z dnia 2 maja 2013 r. ustanawiające Rejestr Unii zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, decyzjami nr 280/2004/WE i nr 406/2009/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylające rozporządzenie Komisji (UE) nr 920/2010 i nr 1193/2011 (Rozporządzenie Rejestrowe) ustanawia centralny rejestr Unii służący zapisowi uprawnień do emisji. Dostarcza ono szeregu argumentów na rzecz uznania uprawnień do emisji za zdematerializowane papiery wartościowe. Zgodnie z Rozporządzeniem Rejestrowym uprawnienie do emisji to zamienny, niematerialny instrument, który jest zbywalny na rynku, przy czym niematerialny charakter oznacza, że zapis w rejestrze Unii stanowi wystarczające potwierdzenie prima facie prawa własności uprawnienia oraz potwierdzenie wszelkich innych kwestii, które zgodnie z Rozporządzeniem Rejestrowym są kierowane lub mogą być wprowadzane do rejestru Unii. Tym samym uprawnienia do emisji nie są powiązane z żadnym materialnym nośnikiem, ale z zapisem na rachunku prowadzonym w rejestrze Unii. Ścisły związek pomiędzy prawem ucieleśnionym w uprawnieniu do emisji a jego zapisem w rejestrze Unii upodabnia uprawnienia do emisji do zdematerializowanych papierów wartościowych ewidencjonowanych na odpowiednich rachunkach. Oczywiście z tym zastrzeżeniem, że podobieństwo to dotyczy konstrukcji prawnej, gdyż co do funkcji ekonomicznej uprawnienia do emisji wyraźnie odróżnia od najbardziej typowych, tradycyjnych papierów wartościowych to, że nie reprezentują one udziału w kapitale spółki (akcje) ani nie inkorporują długu (instrumenty dłużne). Zgodnie z tzw. szerokim ujęciem papieru wartościowego, jest to dokument na tyle ściśle związany z prawem w nim ucieleśnionym, że wykonywanie tego prawa nie jest możliwe bez posiadania ucieleśniającego je dokumentu. Z kolei w świetle tzw. wąskiego ujęcia cechą konstytutywną papieru wartościowego jest to, że przeniesienie prawa z papieru wartościowego dokonywane jest przez wydanie dokumentu. Ujęcia te z powodzeniem mogą być zaadoptowane do zdematerializowanych papierów wartościowych. W tym przypadku to zapis na rachunku może i powinien być uznany za odpowiednik dokumentu wystawianego w przypadku tradycyjnych papierów wartościowych. Obydwa ujęcia mogą się także uzupełniać, przez co za cechy definicyjne papieru wartościowego uznać można nierozerwalny związek zapisu na rachunku z prawem w nim ucieleśnionym zarówno: (i) w procesie wykonywania prawa; jak i (ii) w procesie przenoszenia prawa. Zapis uprawnień do emisji na rachunku oraz ścisły związek między uprawnieniami a ich zapisem na rachunku na etapie ich umarzania oczywiście przybliża je do papierów wartościowych w ujęciu szerokim. Dodatkowo nierozerwalność tego związku w procesie przenoszenia uprawnień do emisji upodabnia uprawnienia do emisji do papierów wartościowych w ujęciu wąskim. Niezależnie jednak od wskazanych podobieństw, uprawnienia do emisji od papierów wartościowych będących przedmiotem obrotu na zorganizowanych platformach odróżnia sposób organizacji ewidencji. Papiery wartościowe funkcjonują bowiem w dwu- lub wielopoziomowych systemach rejestru, podczas gdy system rejestru uprawnień do emisji jest zcentralizowany w Rejestrze Unii. Nie przekreśla to jednak wniosku, że koncepcje dotyczące obrotu zdematerializowanymi papierami wartościowymi mogą stanowić punkt wyjścia dla odtworzenia mechanizmu obrotu uprawnieniami do emisji. vii) środków pieniężnych zdeponowanych na rachunku bankowym; główna różnica pomiędzy uprawnieniami do emisji a środkami pieniężnymi na rachunku bankowym polega na tym, że własność środków pieniężnych przechodzi na podmiot prowadzący rachunek. Podsumowując uprawnienia do emisji należy uznać za publiczne prawa podmiotowe o charakterze względnym, majątkowe, zbywalne i ucieleśnione w zapisie dokonywanym w rejestrze Unii. Z uwagi na ścisły związek pomiędzy prawami w nich ucieleśnionymi a zapisem na rachunku, uprawnienia do emisji mogą być uznane za zdematerializowane papiery wartościowe, choć system ich ewidencji i związany z tym mechanizm obrotu różni się od systemów opracowanych dla papierów wartościowych. 3. Reżim przenoszenia tytułu prawnego do uprawnień do emisji W rozdziale 3 dokonano analizy reżimu przenoszenia uprawnień do emisji na gruncie polskiego prawa cywilnego. W pierwszej kolejności analizie poddano przepisy z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego, które w konkretnym przypadku umożliwiają stwierdzenie, czy prawo polskie będzie w tym względzie właściwe. Na gruncie prawa polskiego zgodnie z art. 155 § 2 k.c. jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. Ta zasada została w pewien sposób rozwinięta w art. 7 ust. 2 zd. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, zgodnie z którym umowa zobowiązująca do przeniesienia zdematerializowanych papierów wartościowych przenosi te papiery z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu na rachunku papierów wartościowych. Brzmienie tego przepisu nie zaskakuje, zważywszy, że zdematerializowane papiery wartościowe – tak jak uprawnienia do emisji – są oznaczone co do gatunku. Z tego względu samo zawarcie umowy przenoszącej tytuł do papierów wartościowych jak i uprawnień do emisji nie jest wystarczające dla osiągnięcia skutku w postaci rozporządzenia prawem. Konieczne jest ponadto dokonanie odpowiedniego zapisu na rachunku przewidzianym do zapisu danego rodzaju prawa. 4. Przeniesienie na zabezpieczenie Rozdział 4 poświęcono omówieniu możliwości wykorzystania uprawnień do emisji w celu ustanowienia zabezpieczenia w formie przeniesienia na zabezpieczenie. Dopuszczalność zastosowania tego rodzaju formy zabezpieczenia budzi stosunkowo najmniej wątpliwości. Przeniesienie na zabezpieczenie opiera się na standardowym mechanizmie transferu uprawnień przewidzianym dla umowy sprzedaży i wyraźnie uregulowanym w przepisach prawa. Podstawowy problem praktyczny w wykorzystaniu tej formy zabezpieczenia wynika z zamiennego charakteru uprawnień do emisji i związanej z tym konieczności dokonania zapisu na rachunku, celem osiągnięcia skutku w postaci przeniesienia tytułu. Uniemożliwia to przeniesienie na zabezpieczenie zbioru uprawnień do emisji o zmiennym składzie w oparciu o jedną tylko umowę i jedną operację w rejestrze Unii. 5. Przewłaszczenie a zastaw Rozdział 5 zawiera omówienie relacji, jakie mogą zachodzić pomiędzy prawami zastawniczymi a czynnościami przeniesienia na zabezpieczenie tych samych uprawnień do emisji. Przeniesienie na zabezpieczenie rzecz jasna może być wykorzystane jako forma przejściowego zabezpieczenia do czasu wpisu zastawu rejestrowego do rejestru zastawów. Jednakże możliwe są również sytuacji, w której te dwie formy zabezpieczeń nie będą wobec siebie komplementarne, lecz konkurencyjne, co potencjalnie może grozić uszczerbkiem dla praw niektórych wierzycieli bądź dłużników. Może się tak stać w wyniku próby zastawienia uprawnień do emisji przez wierzyciela, który uzyskał je na zabezpieczenie swoich roszczeń w wyniku przeniesienia na zabezpieczenie, czy też wskutek próby przeniesienia na zabezpieczenie zastawionych już uprawnień do emisji. 6. Uwagi ogólne o prawach zastawniczych Rozdział 6 poświęcono omówieniu przesłanek zastawialności praw i przeprowadzeniu w oparciu o te przesłanki testu zastawialności uprawnień do emisji. Prawo może być obciążone zastawem, jeżeli jest oznaczone, posiada wartości ekonomiczną i jest zbywalne. Uprawnienia do emisji spełniają wszystkie powyższe kryteria, niezależnie od okoliczności, że przepisy prawne nie przewidują wprost dopuszczalności obciążania uprawnień do emisji prawami zastawniczymi. 7. Zastaw cywilny W rozdziale 7 dokonano omówienia przesłanek ustanowienia zastawu cywilnego oraz treści stosunku prawnego powstałego wskutek jego ustanowienia. W szczególności rozdział ten zawiera analizę przesłanek ustanowienia zastawu cywilnego takich jak zawarcie umowy zastawniczej w odpowiedniej formie oraz dokonanie czynności stanowiących odpowiednik wydania rzeczy. Prawa i obowiązki zastawcy i zastawnika uprawnień do emisji w znacznej mierze wyznaczane są przez specyfikę tego rodzaju instrumentów. Istota uprawnień do emisji wyrażająca się w prawie do przedstawienia ich do umorzenia skłania do wniosku, że tradycyjny obowiązek zastawcy utrzymywania przedmiotu zastawu w stanie niepogorszonym doznaje silnego ograniczenia. 8. Zastaw finansowy Rozdział 8 dotyczy zastawu finansowego obciążającego uprawnienia do emisji. Tego rodzaju zabezpieczenie może obciążać wyłącznie środki pieniężne lub instrumenty finansowe. W związku z tym możliwość ustanowienia zastawu finansowego na uprawnieniach do emisji zostanie przesądzona dopiero po implementacji dyrektywy MiFID II, która expressis verbis nadaje uprawnieniom do emisji status instrumentów finansowych. 9. Zastaw rejestrowy W rozdziale 9 omówione zostały problemy ustanowienia i funkcjonowania zastawu rejestrowego, występujące w przypadku tego rodzaju zabezpieczenia obok typowych zagadnień właściwych zastawowi cywilnemu (stanowiącemu niejako modelową formę zastawu). Wpis zastawu rejestrowego do rejestru zastawów nastręcza trudności związanych z niedostosowaniem rozporządzenia wykonawczego do tego rodzaju praw. Zestaw standardowych praw i obowiązków zastawcy i zastawnika wymaga dostosowania do wyjątkowej natury uprawnień do emisji. Respektowanie prawa do przedstawienia uprawnień do emisji do umorzenia rodzi wątpliwość co do dopuszczalności zastrzegania w umowie zastawniczej zakazu rozporządzania zastawionymi uprawnieniami do emisji, co zwykle, przy innego rodzaju składnikach majątkowych stanowi typową klauzulę umowy zastawu rejestrowego. 10. Zastaw rejestrowy W rozdziale 10 zawarty został wniosek o niemożności ustanowienia zastawu skarbowego na uprawnieniach do emisji z przyczyn natury ekonomicznej. Cena uprawnienia do emisji nigdy nie przekroczyła 40 EUR, podczas gdy zastaw skarbowy może obciążać wyłącznie aktywa o wartości nie niższej niż 12.400 PLN. 11. Blokada Rozdział 11 poświęcono zobowiązaniowej formie zabezpieczenia, tj. blokadzie rachunku uprawnień do emisji. Pojęcie blokady jest wprawdzie wprost powołane w Rozporządzeniu Rejestrowym, ale wyłącznie w odniesieniu do nadania rachunkowi statusu “zablokowanego” w związku z naruszeniem pewnych publicznoprawnych norm. Zawarcie trójstronnej umowy blokady pomiędzy posiadaczem rachunku, beneficjentem blokady oraz podmiotem prowadzącym rachunek należy wszakże uznać za dopuszczalne w świetle zasady swobody umów. Nie jest jednak jasne, czy podmiotem przystępującym do umowy jako prowadzący rachunek powinien być krajowy administrator (jako podmiot otwierający rachunek) czy też rejestr Unii (jako podmiot odpowiedzialny za dokonywanie zapisów na rachunkach). Ponadto, brak jakichkolwiek przepisów dotyczących prywatnoprawnej blokady, analogicznych do przepisów przewidzianych dla rachunków papierów wartościowych, może skutkować odmową zawierania umowy blokady przez krajowych administratorów lub rejestr Unii. 12. Blokada finansowa W rozdziale 12 omówione zostały szczególne rozwiązania właściwe dla blokady finansowej, tj. blokady przewidzianej w ustawie o niektórych zabezpieczeniach finansowych. Należy zwrócić uwagę, że tego rodzaju zabezpieczenie potencjalnie będzie mogło być ustanawiane po nadaniu uprawnieniom do emisji statusu instrumentów finansowych w krajowych przepisach implementujących postanowienia dyrektywy MiFID II. 13. Egzekucja Analizy reżimu obrotu uprawnieniami do emisji dopełnia rozdział 13 poświęcony egzekucji skierowanej do uprawnień do emisji. W tym zakresie to przepisy dotyczące egzekucji skierowanej do instrumentów finansowych zapisywanych na rachunkach wydają się najwłaściwsze do zrekonstruowania odpowiednich regulacji dla uprawnień do emisji. Jednakże, uregulowanie egzekucji skierowanej do uprawnień do emisji pozostaje złożonym zagadnieniem, gdyż nawet istniejące już przepisy dotyczące instrumentów finansowych są względnie nowe i nie tworzą spójnej regulacji stworzonej w całości z myślą o instrumentach finansowych, w znacznym zakresie zawierając odwołania do regulacji przewidzianych dla innego typu praw, takich jak np. wierzytelności. 14. Podsumowanie Analiza dokonana w niniejszej rozprawie doprowadziła do następujących konkluzji. Uprawnienie do emisji jako byt prawny wykreowane zostało w związku z postulatem ograniczenia możliwości korzystania z powszechnie dostępnego dobra, jakim jest atmosfera. Uprawnienie do emisji stanowi alternatywny wobec administracyjnego zakazu, elastyczny instrument ochrony powietrza. Szczególny charakter atmosfery zadecydował o prawnym kształcie uprawnień do emisji. Jako dobro amorficzne, nienadające się do zawłaszczenia w postaci, w jakiej występuje, atmosfera nie mogła stać się przedmiotem praw podmiotowych. W konsekwencji uprawnienia do emisji powstały jako prawa podmiotowe nie mające substratu materialnego. Uprawnienie do emisji to nowe, nietypowe publiczne prawo podmiotowe stworzone i ukształtowane przez akty prawne o charakterze międzynarodowym, w pewnym zakresie uzupełniane przez krajowe regulacje. Jest to prawo o charakterze względnym, skuteczne wobec organów administracyjnych sprawujących nadzór nad wielkością emisji. Pomimo publicznoprawnego charakteru uprawnień do emisji są one zbywalne i mają charakter majątkowy. Wykonywanie praw ucieleśnionych w uprawnieniach do emisji, jak również ich przenoszenie jest ściśle zależne od zapisu dokonanego na rachunku uprawnień do emisji w rejestrze Unii. To sprawia, że konstrukcja prawna omawianego instrumentu bardzo przybliża go do zdematerializowanego papieru wartościowego. Jednakże system ewidencji uprawnień do emisji i zasady obrotu nimi różnią je od papierów wartościowych podlegających dopuszczeniu do obrotu na rynku regulowanym. Dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym zdematerializowane papiery wartościowe funkcjonują w dwupoziomowym systemie ewidencji. Zapisowi na rachunku prowadzonym przez firmę inwestycyjną odpowiada zbiorczy zapis na koncie prowadzonym z kolei dla firmy inwestycyjnej przez podmiot prowadzący centralny depozyt. Natomiast system zapisu uprawnień do emisji jest jednopoziomowy, tzn. o tytule do uprawnień do emisji rozstrzyga zapis w centralnym rejestrze Unii. Klasyfikacja uprawnień do emisji jako papierów wartościowych wynika wyłącznie z analizy ich cech konstrukcyjnych, natomiast nie znajduje wprost potwierdzenia w przepisach prawa. Jednocześnie przepisy nowej dyrektywy MiFID II jednoznacznie nadają uprawnieniom do emisji status instrumentów finansowych. Należy jednak podkreślić, że uprawnienia do emisji nie wykazują cech instrumentów pochodnych. Wobec braku wyczerpujących przepisów dotyczących obrotu uprawnieniami do emisji, to regulacje odnoszące się do zdematerializowanych papierów wartościowych mają największe znaczenie dla wyznaczenia reżimu prawnego uprawnień do emisji. Dotyczy to nie tylko unormowań sprzedaży, ale także wykorzystania uprawnień do emisji jako przedmiotu zabezpieczenia, czy to w drodze przeniesienia na zabezpieczenie, ustanowienia różnego rodzaju praw zastawniczych czy też blokady. Najmniej problemów badawczych rodzi przeniesienie uprawnień do emisji na zabezpieczenie, ponieważ wykorzystuje ono standardowy, wprost przewidziany w przepisach prawa mechanizm zbycia uprawnień w drodze dokonania odpowiednich zapisów na rachunkach w rejestrze Unii. Zamienny charakter uprawnień do emisji upodabnia je do rzeczy oznaczonych co do gatunku, toteż zasadne jest zaadoptowanie mechanizmu powierniczego przeniesienia własności tego rodzaju rzeczy na potrzeby obrotu uprawnieniami do emisji. Funkcjonowanie ograniczonych praw rzeczowych w formie zastawów stwarza więcej wątpliwości. Samą możliwość ustanowienia praw zastawniczych obciążających uprawnienia do emisji należy uznać za bezsporną w świetle dopuszczenia przez przepisy ustawy o systemie handlu rozporządzania omawianymi instrumentami. Jednak w przypadku zastawu finansowego możliwość ta warunkowana jest uznaniem uprawnień do emisji za instrumenty finansowe, co ostatecznie zostanie przesądzone dopiero po implementacji dyrektywy MiFID II. Blokada rachunku uprawnień do emisji, rozumiana jako zobowiązanie prowadzącego rachunek do niewykonywania dyspozycji posiadacza rachunku, nie została przewidziana w przepisach prawa. Zawarcie trójstronnej umowy blokady rachunku pomiędzy jego posiadaczem, beneficjentem blokady a prowadzącym rachunek wydaje się jednak możliwe zgodnie z zasadą swobody umów. W odniesieniu do egzekucji skierowanej do uprawnień do emisji zastosowanie powinny mieć w szerokim stopniu regulacje dotyczące egzekucji z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach. Regulacja postępowania egzekucyjnego rodzi jednak szereg szczegółowych pytań z uwagi na fakt, że przepisy dotyczące egzekucji z instrumentów finansowych są relatywnie nowe i nie wprowadzają całościowej, odrębnej regulacji przewidzianej tylko dla tego rodzaju praw. Wątpliwości interpretacyjne powstające przy próbie odtworzenia całościowego reżimu obrotu uprawnieniami do emisji dotyczą wielu kwestii, z których najważniejsze zostały wymienione powyżej. Nie przekreśla to jednak w żaden sposób prawdziwości twierdzenia, że już w obecnym stanie prawnym istnieją szerokie możliwości wykorzystania uprawnień do emisji jako instrumentu ułatwiającego pozyskanie finansowania w drodze obciążenia ich różnorodnymi zabezpieczeniami. Można oczekiwać, że dalsze zmiany legislacyjne, tak na poziomie europejskim, jak i krajowym, rozstrzygną w sposób nie budzący wątpliwości przynajmniej część problemów, rozwiązaniu których poświęcono niniejszą pracę.