Rosyjska wizja tożsamości Ukrainy w komunikacji strategicznej Władimira Putina po 2007 roku

Celem pracy jest próba odpowiedzi na pytanie w jaki sposób Władimir Putin formułował narracje strategiczne dotyczące tożsamości Ukrainy i jaki był ich cel? Narracje są częścią komunikacji strategicznej, będącej instrumentem w polityce zagranicznej Rosji. Ponieważ proces komunikacji strategicznej zawiera w sobie relację pomiędzy nadawcą i odbiorcą, narracje stanowią interesujący trop badawczy. Struktura narracji opiera się o historię i funkcjonujące w świadomości społeczeństw dyskursy. Znaczenie mają również uwarunkowania recepcji narracji przez odbiorców, do których są kierowane. Analizie poddano główne linie narracyjne obecne w najważniejszych, z punktu widzenia tematu, tekstach wytworzonych przez Putina. Są to dokumenty strategiczne, jak również udzielone wywiady, eseje i zapisy z konferencji. Interpretacja powyższych źródeł została wsparta analizą już istniejącej literatury dotykającej problematyki polityki zagranicznej Rosji i jej relacji z Ukrainą. Narracje Putina miały charakter wyprzedzający i zapowiadały jego politykę wobec Ukrainy. W czasie swoich rządów Putin otwarcie komunikował swoje ambicje i cele w dokumentach strategicznych. Głównym z nich była zmiana pozimnowojennego ładu międzynarodowego. Zachowanie przez Putina Ukrainy w granicach strefy wyłącznych wpływów Rosji, było niezbędne dla realizacji tego celu. Używał on narracji utylitarnie dla legitymizacji swoich dążeń, na użytek polityki wewnętrznej i zagranicznej. Ponadto narracje Putina dopasowywały się̨ do zmieniających się okoliczności i potrzeb nadawcy, tak by służyć́ celowi, jakim było osłabianie tożsamości i podmiotowości Ukrainy w stosunkach międzynarodowych. Programowany przez Putina typ tożsamości ukraińskiej zakładał jej „małorosjanizację” – osadzenie w ramach kompleksu większej pansłowiańskiej wspólnoty, której przewodzić miała Rosja. Próby modyfikacji tożsamości Ukrainy nie były celem samym w sobie, lecz miały być podstawą wyborów politycznych Ukraińców – integracji euroazjatyckiej kosztem euroatlantyckiej. Regionalne cele polityki zagranicznej Putina, były skorelowane z celami globalnymi oraz jego polityką wewnętrzną. Rosyjskie narracje strategiczne są̨ spójne z istniejącymi w Rosji dyskursami tożsamościowymi, a ich kształt jest oparty o wzorce powtarzające się̨ w historii. Nie są natomiast kompatybilne z dyskursami tożsamościowymi w Ukrainie – poczuciem odrębności od Rosji i przynależności do kultury europejskiej. Oprócz braku emocjonalnego afektu wobec narracji rosyjskich i estetyki, na istotne ograniczenie ich oddziaływania w Ukrainie, wpływ miało egzystencjalne zagrożenie ze strony Rosji.

The aim of this thesis is the attempt to answer the question of how Vladimir Putin formulated strategic narratives regarding Ukraine's identity and what was their purpose? Narratives are part of strategic communication, which is an instrument in Russia's foreign policy. Since the process of strategic communication involves a relationship between sender and audience, narratives are an interesting research trail. The structure of narratives is based on history and discourses which function in the consciousness of societies. The determinants of the reception of narratives by the audiences to which they are addressed are also significant. The analysis examines the main narrative lines present in the texts produced by Putin that are the most important, in terms of the subject matter. These include strategic documents, as well as given interviews, essays and conference transcripts. The interpretation of those sources was supported by an analysis of the already existing literature addressing the issue of Russia's foreign policy and its relations with Ukraine. Putin's narratives were anticipatory and foreshadowed his policy towards Ukraine. During his rule, Putin openly communicated his ambitions and goals in strategic documents. The main one was to change the post-Cold War international order. Preservation of Ukraine within Russia's sphere of exclusive influence was essential for achieving this goal. Putin used narratives in a utilitarian manner to legitimise his aspirations, for domestic and foreign policy purposes. Moreover, Putin's narratives adapted to the changing circumstances and needs of the sender, so as to serve the purpose of undermining Ukraine's identity and subjectivity in international relations. The type of Ukrainian identity programmed by Putin presupposed its little-Russianness, embedding it within the complex of the larger pan-Slavic community, which was to be led by Russia. Attempts to modify Ukraine's identity were not an end in itself, but they were intended to influence the Ukrainians' political choices - especially the Eurasian integration at the cost of Euro-Atlantic integration. Putin's regional foreign policy objectives, were correlated with the global objectives and his domestic policy. Russian strategic narratives were coherent with existing identity discourses in Russia, and were shaped by patterns that have recurred throughout history. In contrast, they were not compatible with identity discourses in Ukraine - a sense of separateness from Russia and belonging to European culture. In addition to the lack of emotional affect towards Russian narratives and aesthetics as well, the existential threat from Russia has had an impact on significantly limiting their influence in Ukraine.