Wolność układania podmorskich kabli i rurociągów a ochrona środowiska w świetle międzynarodowego prawa morza

Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, przyjęta w Montego Bay 10 grudnia 1982 roku, jest jednym z najbardziej kompleksowych dokumentów prawnych regulujących stosunki międzynarodowe, a wszystkie wody morskie pokrywają około 71% powierzchni naszej planety. Całość rozważań zawartych w niniejszej rozprawie na temat biernej i czynnej, pośredniej i bezpośredniej ochrony środowiska morskiego przy wykonywaniu prac związanych z układaniem podmorskich kabli i rurociągów została podzielona na pięć rozdziałów. Rozdział I poświęcony został przeglądowi historycznych źródeł przedmiotowych gałęzi prawa międzynarodowego. W oparciu o źródła prawa pozytywnego oraz utrwalony zwyczaj międzynarodowy przedstawiono dynamikę rozwoju norm międzynarodowego prawa morza i międzynarodowego prawa środowiska. W niniejszym rozdziale podjęto dodatkowo próbę analizy zagadnienia relacji UNCLOS do innych źródeł prawa międzynarodowego. Część ta opiera się na historyczno-opisowej oraz formalno-dogmatycznej metodzie badania prawa, w tym drugim przypadku z zastosowaniem wykładni walidacyjno-pochodnej. Przedmiotem rozdziału drugiego jest analiza i synteza najważniejszych pojęć składających się na przedmiot rozprawy, w oparciu o metodę formalno-dogmatyczną, prawno-porównawczą i socjologiczno-prawną, z uwzględnieniem fragmentów licznych aktów prawa międzynarodowego, prawa krajowego, w tym Rzeczypospolitej Polskiej i państw obcych, a także norm zawartych w prawie pierwotnym i wtórnym Unii Europejskiej. Aby rozprawa miała znaczenie doktrynalne z punktu widzenia ochrony środowiska morskiego, konieczne jest ukazanie przedmiotowej działalności w świetle istniejącej literatury naukowej. I tak, w rozdziale trzecim, w oparciu o większość znanych metod prowadzenia badań prawniczych, w tym metodę hermeneutyczną oraz metodę aksjologicznego badania prawa, ustalono, w jaki sposób działalność polegająca na układaniu podmorskich kabli i rurociągów wpisuje się w przedstawione w literaturze typologiczne zasady międzynarodowego prawa ochrony środowiska. W rozdziale dokonano również analizy i interpretacji pojęcia Ius Cogens z perspektywy najnowszych poglądów prezentowanych również przez Komisję Prawa Międzynarodowego oraz ustalono, jaki charakter mają zobowiązania zawarte w części XII UNCLOS. Wyniki rozdziału trzeciego mają na celu potwierdzenie słuszności przedstawionych w rozprawie tez badawczych oraz umożliwienie wprowadzenia do części rozprawy zawierającej wnioski de lege ferenda, określanej niekiedy jako część aplikacyjna rozprawy. Rozdział §4 poświęcony został odróżnieniu swobody układania kabli i rurociągów podmorskich od innych instytucji międzynarodowego prawa morza oraz przedstawieniu najważniejszych czynności proceduralnych wchodzących w skład fazy przygotowania projektu i wyznaczaniu przebiegu kabla lub rurociągu podmorskiego. Rozdział ten koncentruje się jednak głównie na sferze wniosków de lege ferenda niniejszej dysertacji, poprzez dokonanie prezentacji projektu konwencji o rejestracji podmorskich konstrukcji przesyłowych w oparciu o twierdzenia zawarte w niniejszej dysertacji oraz zasady słuszności i zastosowane metody dedukcji prawniczej. Ostatni, piąty rozdział dotyczy kwestii ochrony podwodnych konstrukcji przesyłowych podczas konfliktów zbrojnych. Poddaje on interpretacji zagadnienie możliwości stosowania indywidualnych i zbiorowych środków egzekucyjnych wobec tych struktur. Rozdział piąty odnosi się również do aspektu odpowiedzialności międzynarodowej za nieprzestrzeganie zobowiązań UNCLOS oraz za szkody w środowisku morskim spowodowane działaniami związanymi z układaniem kabli i rurociągów podmorskich.

The United Nations Convention on the Law of the Sea, adopted in Montego Bay on 10 December 1982, is one of the most comprehensive legal documents governing international relations, and all marine waters cover approximately 71% of the planet's surface. The overall discussion contained in this dissertation on the subject of passive and active, indirect and direct protection of the marine environment in the performance of submarine cable and pipeline laying activities is divided into five chapters. Chapter §I, was dedicated to an overview of the historical sources of these divisions of international law. Based on legal sources of positive law as well as established international custom, the dynamics of the development of the standards of international law of the sea and international environmental law were presented. The present chapter additionally attempts to analyse the issue of the relation of UNCLOS to other sources of international law. This part is based on the historically-descriptive and on the formally-dogmatic method of examining the law, in the latter case applying a validativly-derivative interpretation. The subject of the second chapter is an analysis and synthesis of the most important concepts constituting the subject of the dissertation, based on the formally-dogmatic, comparativly-legal and sociologically-legal method, taking into account fragments of numerous acts of international law, national law, including the Republic of Poland and foreign states, as well as norms contained in the primary and secondary law of the European Union. In order for the dissertation to have doctrinal relevance from the point of view of the protection of the marine environment, it is necessary to show the activity in the light of the existing academic literature. Thus, in the third chapter, based on most of the known methods of conducting legal research, including the hermeneutic method and the method of axiological study of law, it is established how the activity of laying submarine cables and pipelines fits into the typological principles of international environmental law presented in the literature. The chapter also analyses and interprets the concept of Ius Cogens from the perspective of the most recent views also presented by the International Law Commission and determines what the nature of the obligations contained in Part XII of UNCLOS are. The results of the third chapter are intended to confirm the validity of the research theses presented in the dissertation and to enable the introduction of the part of the dissertation containing de lege ferenda conclusions, sometimes referred to as the applicative part of the dissertation. Chapter §4 was devoted to differentiating the freedom to lay submarine cables and pipelines from other institutions of the international law of the sea and to presenting the most important procedural steps included in the phase of project preparation and routing of a submarine cable or pipeline. This chapter, however, was mainly focused on the sphere of de lege ferenda conclusions of this dissertation, by making a presentation of the draft convention on the registration of submarine transfer structures based on the statements made in this dissertation and on the principles of equity and the methods of legal deduction applied. The final, fifth chapter is on the issue of the protection of submarine transfer structures during armed conflicts. It submits to interpretation the issue of the applicability of individual and collective enforcement measures against these structures. Chapter Five also addresses the aspect of international liability for non-compliance with UNCLOS obligations and for damage to the marine environment caused by activities involving the laying of submarine cables and pipelines.