Źródła uzyskiwania równowagi między pracą a życiem prywatnym i konsekwencje jej braku

Równowaga praca-życie to konstrukt od dawna obecny w psychologii, szczególnie w dziedzinie psychologii pracy. Badacze zgodni są co do jej roli w kształtowaniu poczucia ogólnego dobrostanu. Podjęto wiele prób wyjaśnienia przyczyn i konsekwencji zachwiania równowagi ról. Stosunkowo mało jest jednak prac, których celem była identyfikacja czynników indywidualnych ułatwiających godzenie ról oraz charakterystyka mechanizmu ich wpływu na równowagę ról. Celem niniejszej rozprawy jest eksploracja związków pomiędzy czynnikami indywidualnymi a wskaźnikami skutecznego łączenia życia zawodowego i rodzinnego. Skoncentrowano się na wyborze zmiennych indywidualnych w oparciu o wyniki badań jakościowych oraz na dalszym badaniu ich wpływu na wybrane aspekty uzyskiwania równowagi praca-rodzina. Poszukiwano odpowiedzi na pytania o to: (1) które zmienne kształtują relację strategii łączenia ról i poczucia dobrostanu wśród pracujących rodziców; (2) jakie są konsekwencje wyboru strategii dla ogólnego dobrostanu i satysfakcji w badanej grupie; (3) jakie zmienne uważane są przez pracujących rodziców za istotne dla efektywnego godzenia ról życiowych. Całość programu badawczego miała charakter eksperymentalny. W pierwszym etapie badań koncentrowano się na przystosowaniu do polskich warunków Kwestionariusza Łączenia Życia Zawodowego i Rodzinnego, służącego do oceny nasilenia poszczególnych strategii łączenia pracy i życia prywatnego. Uzyskano zgodne z oczekiwaniami związki korelacyjne pomiędzy poszczególnymi połączeniami a interferencją ról oraz wskaźnikami dobrostanu. Druga część badań skupiła się na poszukiwaniu czynników indywidualnych o potencjale kształtowania relacji praca-życie. W trakcie eksploracyjnych badań jakościowych (w formie częściowo ustrukturalizowanych wywiadów) prowadzonych w grupie pracujących rodziców wyłoniono trzy główne zmienne, których znaczenie w uzyskiwaniu równowagi ról zdecydowano się dalej badać. Były to kompetencje społeczne, indywidualny kapitał społeczny oraz perfekcjonizm w aspekcie adaptacyjnym i dezadaptacyjnym. Trzeci etap miał na celu badanie wpływu powyższych czynników indywidualnych na związki połączeń ról życiowych z wybranymi wskaźnikami dobrostanu. Przeprowadzono analizy moderacji, w których moderatorami były zmienne indywidualne. Badano ich wpływ na związek strategii łączenia ról (przenikania pozytywnego i negatywnego oraz segmentacji) z odczuwaną satysfakcją z pracy i rodziny oraz nasileniem objawów wypalenia zawodowego. Rezultaty ukazały istotną regulacyjną rolę kompetencji i kapitału społecznego. Niskie wartości zmiennych utrudniają wystąpienie korzystnych dla osoby związków strategii łączenia ról ze wskaźnikami dobrostanu. Ujawnił się moderujący wpływ perfekcjonizmu, odmienny od oczekiwanego. W opisanych warunkach perfekcjonizm dezadaptacyjny ułatwiał czerpanie satysfakcji z pracy i rodziny, a adaptacyjny wzmacniał niekorzystny związek pomiędzy przenikaniem negatywnym a wypaleniem zawodowym. Zgromadzone rezultaty poszerzają wiedzę na temat czynników indywidualnych, wpływających na poczucie dobrostanu poprzez kształtowanie sposobu godzenia ról rodzinnych i zawodowych. Wskazują na znaczenie kapitału społecznego i kompetencji społecznych, zwłaszcza na negatywny aspekt ograniczonego dostępu do wsparcia społecznego. Pokazują także wieloaspektowy wpływ perfekcjonizmu na proces godzenia ról.

Work-life balance is a construct that has long been present in psychology, especially in the field of work psychology. Researchers agree on its role in shaping a sense of general well-being. Many attempts have been made to explain the causes and consequences of role imbalance. However, there are relatively few papers whose aim was to identify individual factors facilitating the reconciliation of roles and the characteristics of the mechanism of their impact on the work-life balance. The aim of this dissertation is to explore relationships between individual factors and indicators of effective combination of work and family life. The focus was on the selection of individual variables based on the results of qualitative research and further study of their impact on a selected aspect of achieving work-family balance. The following questions were examined: (1) which variables shape the relationship between the strategy of combining roles and the sense of well-being among working parents; (2) what are the consequences of choosing a strategy for general well-being and satisfaction in the studied group; (3) what variables are considered by working parents to be important for effective reconciliation of life roles. The entire research program was experimental. The first stage of the research focused on adapting to the polish conditions the Work-Family Linkage Questionnaire, used to assess the strategies of combining work and private life. Corresponding relationships between individual connections and role interference as well as well-being indicators were obtained in line with expectations. The second part of the research focused on the search for individual factors with the potential to shape the work-life relationship. During the exploratory qualitative research (partially structured interviews) conducted in the group of working parents, three main variables were selected whose role in achieving the balance of roles was decided to be further explored. These were social competences, individual social capital and perfectionism in the adaptive and maladaptive aspect. The third stage was aimed at examining the impact of the above individual factors on the connections of work-life linkages with selected indicators of well-being. Moderation analyses were carried out, in which moderators were individual variables. Their impact on the relationship between role-combining strategies (positive and negative spillover and segmentation) and the satisfaction of work and family as well as the intensity of burnout symptoms were examined. The results showed an important regulatory role of social skills and social capital. Low values of variables hinder the occurrence of beneficial strategies of combining roles with indicators of well-being. The analysis revealed that the moderating effect of perfectionism was different from the expected one. In the described conditions, maladaptive perfectionism made it easier to gain satisfaction from work and family, and the adaptive one strengthened the unfavorable relationship between negative spillover and burnout. The collected results broaden knowledge about individual factors affecting the sense of well-being by shaping the way of reconciling family and professional roles. The results show the importance of social capital and social competences, especially to the negative aspect of limited access to social support. They also show the multidimensional influence of perfectionism on the process of reconciling roles.