Flora w rzeźbie architektonicznej budowli sakralnych XIII wieku na Śląsku

Celem pracy jest przedstawienie syntetycznego obrazu flory występującej w trzynastowiecznych budowlach sakralnych z terenu Śląska. Wiek XIII zaznaczył się w dziejach rzeźby architektonicznej wzmożonym zainteresowaniem naturą, który spowodował rozwój wzorowanych na niej wyobrażeń roślinnych. Naturalistyczny sposób przedstawiania roślin, wywodzący się z północnej Francji, w XIII wieku dotarł także na Śląsk. Pierwszą budowlą w regionie, w której występują wzorowane na naturze przedstawienia floralne, jest chór katedry we Wrocławiu budowany w latach 1244–1272. Dekoracja w typie naturalistycznym zrealizowana w tej ważnej dla Śląska świątyni wykazuje zbieżności z budowlami z terenu Rzeszy, a przede wszystkim z dziełami kręgu Mistrza Naumburskiego i z katedrą w Magdeburgu. W drugiej połowie stulecia powstało jeszcze kilka znaczących budowli, wyróżniających się nie tylko wysokiej klasy architekturą, ale także znakomitą rzeźbą roślinną. Wśród nich wymienić należy przede wszystkim kaplice św. Jadwigi w Trzebnicy i św. Tomasza Becketa w Raciborzu, a także świątynie w Złotoryi (korpus), Grodkowie czy Bolkowie. Dekoracja tych dwóch ostatnich wykazuje związki z kręgiem czesko-morawskim. Wśród wybitnych dzieł plastyki kamiennej XIII wieku na Śląsku wymienić należy również portale w Lwówku Śląskim i Złotoryi, wykonane prawdopodobnie przez ten sam warsztat rzeźbiarski. Tożsamość warsztatowa twórców dekoracji roślinnej śląskich kościołów w XIII wieku jest nieznana. Wiadomo jedynie, że wywodzili się oni ze środowisk o różnych tradycjach artystycznych, posiadali także zróżnicowane kompetencje. Przekłada się to w bezpośredni sposób na obraz trzynastowiecznej flory na Śląsku, który tworzą zróżnicowane dzieła o przeważnie wysokim poziomie artystycznym.

The aim of this study is to present a synthetic picture of the plants found in thirteenth-century sacred buildings from Silesia. The thirteenth century was marked in the history of architectural sculpture by an increased interest in nature, which led to the development of plant representations modelled on it. The naturalistic representation of plants, which originated in northern France, also reached Silesia in the 13th century. The first building in the region to feature naturalistic floral representations was the choir of Wrocław Cathedral, built between 1244 and 1272. The naturalistic decoration of this important Silesian church shows similarities with sculptures in the Reich, above all with the works of the Master of Naumburg and Magdeburg Cathedral. The second half of the century saw the construction of several more significant buildings, distinguished not only by their high-class architecture but also by their exquisite floral sculpture. These include, above all, the chapels of St. Jadwiga in Trzebnica and St. Thomas Becket in Racibórz, as well as the churches in Złotoryja, Grodków or Bolków. The decoration of the latter two shows links to the Bohemian-Moravian circle. Among the outstanding works of stone art of the 13th century in Silesia are also the portals in Lwówek Śląski and Złotoryja, probably made by the same sculptor's workshop. The workshop identity of the makers of Silesian floral decoration in 13th century churches is unknown. All that is known is that they came from backgrounds with different artistic traditions, and also had varying competences. This translates directly into a picture of thirteenth-century flora in Silesia, which is formed by diverse works of mostly high artistic level.