D’Alembert et la Pologne

W latach 1780-1781 przybywa do Paryża Jan Śniadecki. Odbył już studia w Niemczech i Holandii, jako 24-letni stypendysta Komisji Edukacji Narodowej, zwanej pierwszym ministerstwem oświaty w Europie, od sześciu lat doktor filozofii krakowskiej uczelni, teraz pragnie studiować w Collège de France u Jacques-Antoine Joseph Cousin. Przedstawiony przez hrabiego d’Arandę, b. ambasadora dworu hiszpańskiego w Warszawie, starzejącemu się D’Alembertowi, wchodzi w bliskie relacje z Filozofem, który pokazuje mu nawet listy od Fryderyka II, aby ostrzec przed zagrażającym Polsce nieszczęściem i przekonać młodego kolegę do przyjęcia szczęśliwego losu, jaki – za cenę wyrzeczenia się powrotu do ojczyzny – pragnie mu zapewnić w Hiszpanii. Śniadecki dziękuje za pomoc, wybiera obowiązek względem ojczyzny. Ale przed jego wyjazdem w 1781 r. poznajemy jeszcze program studiów, jaki sobie naszkicował i wypełnił, i wpisany weń ideał naukowca łączącego, jak D’Alembert, zainteresowania ścisłe i literackie.