Zagadnienie ewokacji w „Marii” Antoniego Malczewskiego

Celem pracy magisterskiej było rozpoznanie i empiryczne zbadanie zabiegów, jakich użył autor powieści poetyckiej Maria do wywołania u czytelnika wrażenia uobecniania się świata przedstawionego utworu. Ewokowanie, które jest jednym z tego typu zjawisk, utożsamiane z ewokatywną funkcją języka Karla Bühlera, rozważał profesor KUL – Stefan Sawicki. Refleksje uczonego na temat ewokowania określały wagę anagnoryzmu, czyli rozpoznania tragicznego, dzięki któremu czytelnik zaczyna widzieć siebie samego w podmiocie lirycznym. Konsekwencją tego jest utożsamienie z podmiotem, a co za tym idzie – obcowanie z etycznym podłożem tekstu, jakie podmiot reprezentuje. Dzięki poezji czytelnik może mieć styczność zarówno z pięknem (estetyką tekstu) jak i dobrem (jego aksjologiczną stroną). Istotnym sensem anagnorisis jest jednak dorastanie do bycia człowiekiem w coraz pełniejszym sensie. Maria to dzieło wysoko ewokatywne. Poprzez „zasłonę” mimesis czytelnik dociera do głębokich wymiarów poematu. Analiza przeprowadzona została w stosunku do ewokacji związanych z sensualnością, emocjami, głębią i kierunkiem, ruchem, wegetacją, wątkami akwatycznymi, rigor mortis i personifikacjami. Za pomocą powyższych rozpoznań ustalono, że sens poematu jest związany nie wyłącznie z jego wielowymiarowością filozoficzną, lecz także ze sposobem, w jaki operuje słowami i ideami dodatkowymi autor, a ewokatywność jest związana z sensualnym i asocjacyjnym przeżywaniem świata przez poetę.

The master's thesis focuses on the issue of evocation in Antoni Malczewski's Maria. The Ukrainian Novel. Its aim was to reognize and empirically examine the literary devices used by the author to evoke the impression that the world of text is present in reader's mind. Evocation, sometimes identified with evocative function of language (Karl Bühler's thesis) was also considered by Stefan Sawicki, a professor of the Catholic University in Lublin. In his reflecions on evocation he emphesised the phenomenon of anagnorism, by which the reader recognises himself or herself in the subject of lyrical story. The consequence of such a recognition is the possibility of identifying with the protagonist. Reader is communing with th aesthetic beauty of the work but also with the ethical background of it. This is a way for the reader to grow up to be human in a fuller sense. Through the veil of mimesis, the reader reaches deeper meanings of the work. The close-reading analysis of the text was carried out in relation to evocations related to: senses, death, movement, direction, depth, vegetation, aquatic motifs, impersonation. The deep sense of Malczewski's work results not only from the multidimensionality of the meaning but also -- from the way in which specific words are used in the text and their connotations.