Populizm i radykalizm: niepokój społeczny we współczesnej Europie

Na czym polega złowrogi fenomen istnienia takich ruchów, jak Złoty Świt i Ludowe Zgromadzenie Prawosławne (Grecja), UKIP czy National Front (GB), Szwedzcy Demokraci (Sverigedemokraterna, SD), Partia Lewicy (Vänsterpartiet), Prawdziwi Finowie (Perussuomalaiset, PS), Holenderskie LPF czy Partia Ludowa na rzecz Demokracji (VVD), Duńska Partia Ludowa (Dansk Folkeparti, DF), Front Narodowy czy Union Patriotique we Francji, Włoski Ruch Socjalny (Movimento Sociale Italiano, MSI), Ruch Pięciu Gwiazd (MoVimento 5 Stelle, M5S), Pegida (D), Syriza itp. Czy można znaleźć wspólny mianownik dla rosnących w siłę i zróżnicowanych przejawów społecznego niezadowolenia w Europie; czy rzekomy populizm tych sił nie utrudnia zrozumienia prawdziwych przyczyn, które doprowadziły do ich aktywizacji; czy ograniczanie fenomenu populizmu do cynicznej gry partii politycznych nie udaremnia właściwej diagnozy stanu społeczeństwa? Pytamy o to, co leży u źródeł fermentu społecznego, który zdaje się towarzyszyć zrewoltowanym obywatelom Europy kontestującym umiarkowaną politykę głównego nurtu? Czy są to niezgoda, fobie i strach, które wiodą do rozwiązań reakcyjnych i nostalgii za czasem przeszłym, czy też krytyczny i wizjonerski radykalizm, tj. skierowane w przyszłość ostrze reform? Z pewnością działania tych ruchów prowadzą do uzasadnionych obaw, a nawet realnych krzywd. Bliskie jest nam przekonanie, że w grę wchodzi cały katalog problemów: autentyczne i nieredukowalne sprzeczności współczesnej Europy – zmieniająca się gwałtownie struktura okoliczności ekonomicznych, społeczno-kulturowych i technologicznych. Spróbujemy opisać tu najważniejsze uwarunkowania tego, co określamy jako „niepokój społeczny”, który wydaje się być zasadniczym doświadczeniem obywateli Europy ostatniej dekady.

Populism and radicalism: social unrest in contemporary Europe The growth of nationalism and communitarian egoisms are frequently explained in terms of populism. This diagnosis not only says little about the essence of the problem, but it prevents a rational response to the associated risks. Instead, we propose to describe the current situation in terms of "social unrest", which is expresses both in the reactionary attitudes of the extreme right, as well as in radical left. Unrest also points to the broader phenomenon of social movements, which express and respond to the real problems and conflicts of contemporary Europe. In place of uniinformative view of the "spectrum of populism" we offer a complex interpretation, which considers anti-systemic movements as a reaction to the deficiencies of liberal democracy, turbo-capitalism, the crisis of political life, a response to painful costs of modernization, phatologies of mass culture and the primacy of sciecne oriented culture. We also discuss the manifestations of a separate phenomenon of Manichaeism and political cynicism, which we consider as significant for populism.