Zasady konstruowania specjalistycznego słownika rosyjsko-polskiego dla celów dydaktycznych (terminologia papierów wartościowych)

Celem niniejszej rozprawy jest opracowanie zasad konstruowania słowników specjalistycznych dla celów dydaktycznych, ponieważ zgodnie ze stwierdzeniem S. Gajdy „nie istnieją ogólne zasady przygotowywania poszczególnych typów słowników. Stąd terminografowie-praktycy zdani są na własne doświadczenia i wyobrażenia o potrzebach przyszłych użytkowników. Utrudnia to pracę, wydłuża czas jej przygotowania i obniża jakość końcowego efektu”(Gajda 1990). Mimo że w ostatnich latach pojawiają się na rynku wydawniczym słowniki dydaktyczne, jednakże w porównaniu do słowników terminologicznych o innym przeznaczeniu, ich liczba jest niewielka. Brak jak do tej pory w literaturze naukowej ogólnie przyjętych zasad konstruowania specjalistycznych słowników dydaktycznych zapewne powoduje znikome zainteresowanie leksykografów tego typu pracą badawczą. Realizacja wyżej nakreślonego celu wymaga uwzględnienia następujących zadań: 1) przedstawienia zasad konstruowania słowników, sformułowanych w pracach niektórych leksykografów i terminografów z zakresu rosyjsko-polskiej i polsko-rosyjskiej leksykografii i terminografii oraz 2) przeanalizowania istniejących polsko-rosyjskich i rosyjsko-polskich słowników ogólnych i specjalistycznych pod względem ich struktury oraz zasad ich konstruowania. Wysnute wnioski posłużyły w pewnym sensie jako kierunkowskaz przy konstruowaniu terminologicznego Rosyjsko-polskiego słownika dydaktycznego papierów wartościowych. Rozprawa składa się z następujących komponentów, stanowiących schemat pracy nad przygotowywaniem słownika: „teoria”, „analiza”, „metodyka”, „praktyka”. Treść pracy obejmuje następujące rozdziały: 1) Leksykografia i terminografia polsko-rosyjska i rosyjsko-polska w latach 1990-2012; 2) Analiza parametryczna polsko-rosyjskich i rosyjsko-polskich słowników ogólnych i specjalistycznych wydanych w latach 1900-2012; 3) Zasady konstruowania dwujęzycznego słownika terminologicznego dla celów dydaktycznych 4) Rosyjsko-polski słownik dydaktyczny papierów wartościowych. Wszystkie rozdziały pracy są opatrzone krótkimi wnioskami. Praca zawiera również podsumowanie, bibliografię oraz aneks obejmujący listę przebadanych czasopism naukowych, przeanalizowane pozycje zwarte, listę przebadanych rosyjskich czasopism naukowych, wykaz polsko-rosyjskich i rosyjsko-polskich słowników ogólnych wydanych w latach 1900-2012 oraz wykaz polsko-rosyjskich i rosyjsko-polskich słowników specjalistycznych wydanych w latach 1900-2012. Pierwszy rozdział rozprawy doktorskiej zatytułowany Leksykografia i terminografia polsko-rosyjska i rosyjsko-polska w latach 1990-2012 prezentuje stan badań nad leksykografią i terminografią polsko-rosyjską i rosyjsko-polską odzwierciedlony w publikacjach wydanych w Polsce i w Rosji latach 1990-2012. Dokonano w nim przeglądu prac o charakterze monograficznym, artykułów, szkiców, recenzji oraz prac doktorskich poświęconych wspominanej powyżej tematyce. Dzięki szczegółowej analizie dotychczasowych publikacji ujawnione zostały proponowane rozwiązania, obowiązujące w praktyce leksykograficznej i terminograficznej, a także przedstawione zostały ogólne zasady obowiązujące przy konstruowaniu współczesnych słowników ogólnych i specjalistycznych. Rozdział drugi (Analiza parametryczna polsko-rosyjskich i rosyjsko-polskich słowników ogólnych i specjalistycznych wydanych w latach 1900-2012) przedstawia metodologię badań, wyniki oraz wnioski z analizy 168 słowników. Słowniki podzielono na trzy grupy: dzieła powstałe w okresie przedwojennym (1900-1944); powojennym (1945-1989) oraz współczesne (1990-2012). Wyniki przeprowadzonych badań pozwoliły na ujawnienie powstałych zmian w zakresie liczby oraz jakości słowników, a także sprawdzenie, w jakim stopniu uległy zmianie zasady konstruowania słowników ogólnych i specjalistycznych na przestrzeni 112 lat. W części trzeciej rozprawy (Zasady konstruowania dwujęzycznego słownika terminologicznego dla celów dydaktycznych) zaproponowano zasady konstruowania takiego słownika. Rozdział ten rozpoczyna typologia specjalistycznych słowników dla celów dydaktycznych, po czym przedstawiony został przegląd istniejących rosyjsko-polskich i polsko-rosyjskich słowników terminologicznych dla celów dydaktycznych. Następnie dokonano charakterystyki makro- oraz mikrostruktur słowników dydaktycznych przeznaczonych dla następujących grup użytkowników: uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów, uczniowie liceów oraz studenci. Ostatnia część rozdziału prezentuje dokładny opis zasad oraz etapów konstruowania rosyjsko-polskiego słownika dydaktycznego z zakresu papierów wartościowych. Po trzech rozdziałach zostały umieszczone wnioski dotyczące analizy zarówno przebadanej literatury przedmiotu, jak i słowników ogólnych i specjalistycznych zbadanych i opisanych w rozprawie. Ostatnim komponentem pracy jest rosyjsko-polski słownik dydaktyczny papierów wartościowych, składający się z następujących części: 1) wstęp (w języku rosyjskim i polskim); 2) struktura słownika (opis makro- oraz mikrostruktury w języku rosyjskim i polskim); 3) znaki umowne oraz skróty zastosowane w słowniku (w języku rosyjskim i polskim); 4) spis skrótów przyjętych dla oznaczenia źródeł terminologii; 5) bibliografia uzupełniająca; 6) prezentacje graficzne terminologii znajdującej się w słowniku; 7) słownik rosyjsko-polski składający się z 3 modułów: papiery wartościowe, finanse, handel; 8) indeks terminów rosyjskich; 9) indeks polskich odpowiedników; 10) aneks w formie rosyjskich blankietów papierów wartościowych. Istniejące na polskim rynku wydawniczym słowniki terminologiczne odzwierciedlają terminologię papierów wartościowych, funkcjonujących na polskich rynkach: finansowym i towarowym. Są one jednakże niewystarczające do zrozumienia specyfiki obrotu papierami wartościowymi w Federacji Rosyjskiej. Dlatego też skonstruowanie rosyjsko-polskiego tezaurusa z zakresu papierów wartościowych występujących w Federacji Rosyjskiej jest projektem, który wypełni lukę na liście profesjonalnie sporządzonych dwujęzycznych dydaktycznych słowników terminologicznych.