Ocena warunków bioklimatycznych na potrzeby turystyki i rekreacji w wybranych miastach europejskich

Pogoda i klimat są ważnymi naturalnymi zasobami, ale również ograniczeniami dla turystyki i rekreacji. Kształtują one nie tylko ofertę turystyczną, ale również wpływają na wybór miejsca i pory wypoczynku oraz rodzaj podejmowanych aktywności w czasie wyjazdu wakacyjnego. Coraz częściej dostrzega się więc potrzebę prowadzenia szczegółowych badań nad bioklimatycznymi uwarunkowaniami turystyki i rekreacji na wolnym powietrzu, w szczególności na obszarach miast, w których skupia się znaczna część ruchu turystycznego. Podstawowym celem niniejszych badań jest ocena warunków bioklimatycznych pod kątem ich przydatności dla turystyki miejskiej i rekreacji w wybranych stolicach europejskich. Dodatkowo w pracy realizowany jest również cel o charakterze metodycznym, jakim jest ocena narzędzi badawczych stosowanych przy waloryzacji warunków odczuwalnych na potrzeby turystyki i rekreacji na obszarach zurbanizowanych. W niniejszym opracowaniu opisano wpływ pogody na organizm i psychikę człowieka, jak również podjęto próbę określenia, jakie sytuacje meteorologiczne można uznać za optymalne do wypoczynku i rekreacji. Scharakteryzowane zostały metody stosowane w bioklimatologii przy waloryzacji warunków odczuwalnych, ze szczególnym uwzględnieniem narzędzi badawczych używanych dotychczas przy ocenie pogody i klimatu na potrzeby różnych rodzajów turystyki. Następnie, wykorzystując wybrane wskaźniki biometeorologiczne (Iclp, MHR, PET, PST oraz UTCI) przeprowadzono kompleksową analizę zmienności sezonowej warunków odczuwalnych w latach 2000-2009 w europejskich stolicach reprezentujących różne regiony turystyczne – w Madrycie, Sztokholmie i Warszawie. Szczególną uwagę zwrócono na występowanie warunków uciążliwych, niebezpiecznych dla zdrowia oraz niekorzystnie wpływających na samopoczucie w trakcie wypoczynku na powietrzu. Za pomocą narzędzi badawczych zaprojektowanych specjalnie do oceny warunków bioklimatycznych na potrzeby turystyki (wskaźników TCI i CIT oraz schematu CTIS i biotermiczno-meteorologicznej klasyfikacji pogody Błażejczyka), podjęto próbę określenia potencjału bioklimatu Madrytu, Sztokholmu i Warszawy dla turystyki miejskiej. Wyniki tej analizy wskazują, że główne ograniczenia pogodowe dla wypoczynku na powietrzu we wszystkich trzech miastach związane są z warunkami biotermicznymi. Od listopada do marca w Sztokholmie i Warszawie występuje dużo dni z silnym stresem chłodu, podczas gdy w Madrycie od kwietnia do początków września obserwuje się umiarkowaną liczbę dni ze stresem gorąca. Najkorzystniejszym okresem w ciągu roku dla turystyki miejskiej w Madrycie są marzec i październik, w Sztokholmie miesiące letnie, w Warszawie zaś przełom kwietnia i maja oraz wrzesień. W niniejszej pracy wykorzystano również wyniki badań ankietowych prowadzonych za pomocą kwestionariusza odczuć cieplnych, które posłużyły do scharakteryzowania regionalnego i sezonowego zróżnicowania percepcji pogody u osób przebywających na obszarach turystycznych trzech analizowanych miast. Zbadano związki między odczuciami cieplnymi ludzi, a warunkami biometeorologicznymi, jak również określono wpływ cech osobowych i wybranych czynników psychologicznych, na wrażenia termiczne i preferencje ludzi. Wykazano, że w poszczególnych porach roku ludzie najczęściej odczuwają warunki pogodowe jako subkomfortowe, w związku z czym różne warunki biotermiczne są przez nich uznawane w ciągu roku za termoneutralne. Co więcej, odczucia cieplne ludzi nie wynikają jedynie z reakcji organizmu na zmienne warunki biometeorologiczne, ale również podlegają wpływowi wielu czynników o charakterze kulturowym, psychologicznym czy osobistym. Zaobserwowano również, że u osób przebywających na powietrzu w celach rekreacyjnych można wyróżnić specyficzne cechy percepcji pogody, takie jak większą tolerancję dla warunków termicznych w znacznym stopniu odbiegających od termoneutralnych oraz preferowanie niezależnie od aktualnej temperatury powietrza dużego usłonecznienia i niewielkiej prędkości wiatru (nawet poniżej 0,6 m/s). W niniejszej pracy podjęto także próbę opracowania rekomendacji dotyczących schematu badawczego, który mógłby stać się standardem w badaniach waloryzacyjnych klimatu na potrzeby turystyki i rekreacji w mieście. Wykazano, że turystyczno-klimatyczne wskaźniki TCI oraz CIT nie powinny być stosowane przy tego typu ocenie, jak również wskazano na problem zgodności skal wskaźników biometeorologicznych z rzeczywistymi odczuciami ludzi, sugerując rekalibrację wskaźników na podstawie badań ankietowych oraz wprowadzenie ruchomych skal odczuć cieplnych, zmieniających się wraz ze zmieniającymi się warunkami atmosferycznymi w ciągu roku. Podkreślono również, iż najlepsze rezultaty otrzymać można stosując skalibrowane wskaźniki odczuć bądź obciążeń cieplnych człowieka wraz z uzupełniającymi badaniami percepcji pogody na docelowej grupie turystów.