Sposób doświadczania własnego ciała i reprezentacje psychiczne osób znaczących u osób z zespołem jelita drażliwego

Wprowadzenie: Zespół jelita drażliwego jest czynnościowym zaburzeniem dolnej części przewodu pokarmowego, charakteryzującym się nawracającymi bólami brzucha i zmianą rytmu wypróżnień. Należy do zaburzeń związanych ze stresem i znacząco negatywnie wpływa na jakość życia. Jego etiologia nie została w jednoznaczny sposób ustalona. Obok szeregu czynników medycznych, odnotowuje się istotny wpływ czynników psychicznych w przebiegu zaburzenia, ale mechanizmy tego oddziaływania pozostają niewyjaśnione. Podstawę teoretyczną w niniejszej rozprawie stanowią teorie psychodynamiczne dotyczące Ja cielesnego, zaburzeń psychosomatycznych oraz koncepcji parentyfikacji. Cel: Głównymi celami rozprawy są: 1) eksploracja sposobu doświadczania własnego ciała (oparta na badaniach ilościowych oraz jakościowych), 2) analiza reprezentacji psychicznych osób znaczących, oraz 3) określenie związków między psychicznymi reprezentacjami ciała a wewnętrznymi obrazami osób znaczących u pacjentów z zespołem jelita drażliwego. Osoby badane: Wyróżniono trzy grupy badawcze: A) grupę pacjentów z rozpoznaniem zespołu jelita drażliwego (N = 63), B) grupę pacjentów z diagnozą nieswoistych zapaleń jelit (N = 60) oraz C) grupę osób zdrowych (N = 61). Ogółem w badaniu udział wzięły 184 osoby w wieku od 18 do 64 lat. We wszystkich grupach większość stanowiły kobiety (72,8%). Metody: 1) Ankieta dotycząca danych socjodemograficznych oraz danych na temat poczucia stanu zdrowia, 2) Bateria Testów do Badania Reprezentacji Ja Cielesnego (B. Miruckiej), 3) Kwestionariusz Dzieciństwa (J. Hardta, U.T. Egle’a i A. Engfer), 4) Kwestionariusz Doświadczenia Parentyfikacji (G. Jurkovica i A. Thirkielda), 5) Skala Kontroli Emocjonalnej (M. Watson, S. Greer’a), 6) autorski test zdań niedokończonych „Jak doświadczam swojego ciała?” Wyniki: 1) Pacjenci z zespołem jelita drażliwego charakteryzują się słabiej rozwiniętymi reprezentacjami schematu ciała, obrazu ciała i poczucia ciała w porównaniu do osób zdrowych oraz niżej zorganizowanym schematem ciała i poczuciem ciała w porównaniu do pacjentów z zapalnymi chorobami jelit. Wyniki testu zdań niedokończonych wskazują na to, że pacjenci z zespołem jelita drażliwego są bardziej wrodzy i zaniedbujący wobec własnych ciał, zgłaszają wityęcej negatywnych przeżyć w zakresie seksualności oraz w relacjach z innymi ludźmi w porównaniu do pacjentów z zapalnymi chorobami jelit i osób zdrowych. Pacjenci z diagnozą jelita drażliwego nie są jednak grupą jednorodną w sposobie doświadczania własnego ciała. Większość (84%) charakteryzuje się zakłóconą strukturą Ja cielesnego: typem zdezintegrowanym, dewaluowanym lub obiektywizowanym. Jedynie 16% pacjentów cechuje się zintegrowanym typem Ja cielesnego. 2) Pacjenci z zespołem jelita drażliwego w zbliżony sposób do pacjentów z zapalnymi chorobami jelit i osobami zdrowymi opisują postawę swoich matek w okresie dzieciństwa jako podobnie wymagającą, kontrolującą, kochającą oraz podobnie skłonną do odwracania ról w relacji z nimi. W porównaniu do osób zdrowych pacjenci z zespołem jelita drażliwego przeżywają swoich ojców jako istotnie mniej ich kochających w okresie dzieciństwa, zgłaszają większe poczucie niesprawiedliwości w okresie dzieciństwa i obecnie oraz częściej udzielają opieki emocjonalnej członkom swojej rodziny pochodzenia. W porównaniu do pacjentów z zapalnymi chorobami jelit pacjenci z zespołem jelita drażliwego wykazują większe poczucie niesprawiedliwości w relacji z członkami swojej rodziny generacyjnej oraz otrzymują istotnie mniej wsparcia psychicznego w relacji romantycznej. 3) W grupie pacjentów z zespołem jelita drażliwego występują istotne umiarkowane związki między poczuciem ciała a retrospektywnie postrzeganą postawą miłości i kontroli zarówno ze strony matki, jak i ojca. Poczucie niesprawiedliwości doznawane w odniesieniu do czasu dzieciństwa łączy się w sposób umiarkowany i ujemny z reprezentacją poczucia ciała i schematu ciała. Stopień wsparcia psychicznego otrzymywanego w aktualnym związku jest w sposób umiarkowany i dodatni związany z poczuciem ciała i schematem ciała. Predyktorami psychicznych reprezentacji ciała okazały się najczęściej: kontrola oraz miłość ze strony matki, ambicja oraz kontrola ze strony ojca a także kontrola depresji.

Introduction: Irritable bowel syndrome is a chronic functional gastrointestinal disorder. The main symptoms include recurrent abdominal pain and changes in the pattern of bowel movements. It is a stress-related disorder, it negatively affects the quality of life. Its aetiology has not been clearly defined. In addition to a number of medical factors, there is a significant impact of psychological factors, but the mechanisms of this influence remain unexplained. The theoretical background of the research is psychodynamic theories and concepts about body self, psychosomatic disorders and the parentification. Aim: The main aims of the thesis are: 1) the exploration of the way of experiencing one’s own body (based on quantitative and qualitative methods), 2) the analysis of mental representations of significant others, and 3) determining the relationship between the body representations and mental representations of significant others in patients with irritable bowel syndrome. Subjects: The sample consisted of three groups: A) a group of patients with irritable bowel syndrome (N = 63), B) a group of patients with inflammatory bowel disorder (N = 60), and C) a healthy control group (N = 61). A total of 184 subjects were recruited to the study. All subjects were between 18 and 64 years of age. In all groups, women were the majority (72,8%). Methods: 1) The questionnaire about basic demographic and health status data, 2) The Battery of Tests of the Body Self Representations (B. Mirucka), 3) The Childhood Questionnaire (J. Hardt, U.T. Erge, and Engfer), 4) The Filial Responsibility Scale for Adults (G. Jurkovic and A. Thirkield), 5) The Emotional Control Scale (M. Watson and S. Greer), 6) an author’s test of unfinished sentences “How I feel my own body?”. Results: 1) Patients with irritable bowel syndrome are characterized by lower representations of the body schema, body image and sense of body sense compared to healthy people and lower organized body schema and sense of body feeling compared to patients with inflammatory bowel diseases. Results of the test of unfinished sentences showed that patients with irritable bowel syndrome are more often aggressive and neglectful toward their own bodies, have much more difficulties in their sexual lives and in general in relationships with others compared to patients with inflammatory bowel disease and healthy participants. Patients with a diagnosis of irritable bowel are not homogeneous in terms of experiencing their own body. The majority (84%) are characterized by the disordered structure of the body self: a disintegrated, devalued or objectified type of body self. Only 16% of patients have an integrated type of body self. 2) Patients with irritable bowel syndrome in a similar way to patients with inflammatory bowel diseases and healthy people describe the attitude of their mothers during childhood as similarly demanding, controlling, loving and similarly prone to role reversal with them. In comparison to healthy people, patients with irritable bowel syndrome experience their fathers as significantly less affectionate, report a greater sense of injustice during their childhood and in the present and more often provide emotional care to the members of their family of origin. In comparison to patients with organic intestinal diseases, patients with irritable bowel syndrome show a greater sense of injustice in the relationship with the members of their family of origin in the present and estimate significantly lower psychological support which they receive in their romantic relationship. 3) In the group of patients with irritable bowel syndrome, there are significant moderate relationships between the sense of body sense and the retrospectively perceived attitude of love and control from both mothers and fathers. The sense of injustice experienced in relation to childhood is linked in a moderate and negative manner with the representation of the body sense and the body schema. The degree of psychological support received in the current romantic relationship is moderately and positively correlated with the body sense and the body schema. The most often found predictors of mental body representations were: perceived attitude of maternal control and maternal love, the attitude of paternal ambition and paternal control, and the emotional control of depression.