Światło jako arché świata. Metafizyka światła Roberta Grosseteste

Robert Grosseteste (ok. 1168–1253), choć wciąż nie jest postacią powszechnie znaną, istotnie przyczynił się do rozwoju światowej filozofii, zarówno jako myśliciel, który dogłębnie przemyślał i powiązał idee swoich największych poprzedników, jak i jako autor koncepcji zwanej metafizyką światła. Jego główna teza głosi, że wszechświat jest uczyniony ze światła jako jego arché, a dokładnie: że światło jest pierwszą formą cielesną wszystkich ciał, a zarazem formą najszlachetniejszą i najważniejszą, jako ich species i perfectio. Idea ta dobrze komponowała się z innymi głoszonymi przezeń tezami pochodzącymi z jego teologii, zgodnie z którymi istnieje również światło duchowe, a ponadto sam Bóg jest światłem, będącym jednak ponad światłem duchowym i cielesnym; wraz z nimi idea ta prowadzi do wniosku, że światło spaja całą rzeczywistość: cielesną i duchową. Analiza koncepcji Roberta przedstawionej w jego słynnym dziełku O świetle (De luce) pokazuje, że składa się ona z dobrze uzasadnionych, logicznie powiązanych jasnych tez, opartych na kilku aksjomatach, innych twierdzeniach i przynajmniej jednej definicji, zwłaszcza pierwsze, główne tezy, które zostały dowiedzione poprzez skrupulatne i zarazem poprawne sylogizmy. W porównaniu z Arystotelesową ideą metafizyki (nazywanej przezeń „filozofią pierwszą” i „teologią”) wydaje się, że koncepcja ta w pełni zasługuje na miano „metafizyki światła”. A ponieważ Grosseteste bardzo cenił Arystotelesową metodologię nauk zaprezentowaną przez Stagirytę w Analitykach wtórych (gdzie naukę – episteme – rozumie się jako wiedzę pewną o tym, co jest konieczne) i stosował ją w swoich badaniach, z poprzedniej konkluzji wyłania się kolejna, mianowicie: że również sam Grosseteste mógł swą koncepcję rozumieć jako właśnie metafizykę światła. Wreszcie, oryginalność tej koncepcji, pomimo oparcia jej na ideach jego poprzedników, pozwala twierdzić, że w pełni uprawnione jest mówienie o „metafizyce światła Roberta Grosseteste”.

Robert Grosseteste (ca. 1168–1253), althought still not commonly know, significantly contributed the World philosophy, both as a philosopher who deeply rethought and combined ideas of his greatest predecessors and as the author of the conception called metaphysics of light. His main thesis was that the universe is made of light as its arché, precisely: that the light is a first corporeal form of all bodies and the most noble and important one, as their species and perfectio. This idea was compliant with his additional theses which originated from his theology that there is also spiritual light and that God himself is The Light which is above both corporeal light and spiritual light, and lead together with the former one to a conclusion that light joints all the reality, both corporeal and spiritual. The analysis of his conception presented in his most famous work, namely De luce, shows that it consists of well justified, logically combined clear theses, based on some axioms, other statements and at least one definition, especially the first main theses which are proven by careful and correct syllogisms. Whereas in comparison with Aristotle’s idea of metaphysics (which he calls „the first philosophy” and „theology”) it seems that his conception merits to be called „the metaphysics of light”. Since Grosseteste appreciated much and followed Aristotle’s methodology of science (understood as certain knowledge about what is necessary – episteme) presented in Posterior analytics, this conclusion leads to another: that also he himself could accept his conception as metaphysics of light. Finally, originality of this conception, though based on ideas of his predecessors, enables to claim that we can rightly speak about „the metaphysics of light of Robert Grosseteste”.