Modelowanie witryn internetowych uczelni wyższych o profilu ekonomicznym

Cele rozprawy Zasadniczym celem badań, których rezultat został zaprezentowany w rozprawie doktorskiej, było poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jakie podstawowe elementy (cechy) oraz ich relacje powinny składać się na wytyczne istotne z punktu widzenia modelowania internetowych witryn internetowych uczelni wyższych o profilu ekonomicznym. Odpowiedź na to pytanie, w odwołaniu do grup użytkowników oraz celów samej organizacji, determinuje uzyskanie odpowiedzi na kolejne: Jak postrzegane są serwisy internetowe wydziałów i uczelni wyższych o tym samym bądź podobnym zakresie tematycznym wykładanych przedmiotów? Jakie funkcje i zakresy informacji ma przekazywać witryna uczelni wyższej z punktu widzenia jej pracowników zarówno naukowych, jak i administracyjnych? Odpowiedzi na tak zadane pytania zostały poprzedzone analizą literatury, dzięki której wyznaczono kryteria (cechy witryny internetowej), według których należy oceniać strony WWW różnych uczelni wyższych. Na ich podstawie zostały następnie przygotowane i przeprowadzone badania. Analiza wyników badań umożliwiła identyfikację wytycznych (dobrych praktyk) do modelowania serwisu internetowego dla uczelni wyższej lub jej wydziału o profilu ekonomicznym. Cele poznawcze rozprawy: • identyfikacja kategorii oraz subkategorii, na podstawie których można badać jakość internetowych witryn internetowych uczelni wyższych, • identyfikacja zależności między kryteriami oraz subkryteriami witryn internetowych uczelni wyższych, • wyznaczenie grupy najwyżej ocenianych witryn internetowych uczelni wyższych zarówno polskojęzycznych, jak i anglojęzycznych spośród wybranych witryn internetowych, • wyznaczenie cech, jakie powinien spełniać witryna internetowa uczelni wyższej z punktu widzenia użytkowników wewnętrznych. Cele metodyczne rozprawy: • poszerzenie zakresu grup cech uwzględnianych w badaniach jakości witryn internetowych o wynikające z wytycznych pochodzących z projektowania zorientowanego na doświadczenie użytkownika, • ugruntowanie pozycji przyjętej w badaniu metody PROMETHEE w gronie metod służących badaniu oceny jakości witryn internetowych, • identyfikację metod i narzędzi służących pośrednio lub bezpośrednio do tworzenia modelu komunikacji z użytkownikiem w witrynie internetowym struktury organizacyjnej uczelni wyższej. Cele utylitarne rozprawy: • sformułowanie wytycznych zapewniających skuteczniejszą ocenę jakości witryn internetowych, • wskazanie potencjalnych możliwości rozwoju badań nad oceną jakości witryn WWW, • wyznaczenie modelu komunikacji z użytkownikami w witrynie internetowych struktur organizacyjnych uczelni wyższej. Powyższe cele zostały osiągnięte poprzez wykonanie badania literaturowego oraz przygotowanie badań i ich osobiste przeprowadzenie przez autora niniejszej pracy. Teza, hipotezy robocze Odpowiedzi na pytania wynikające z celu rozprawy determinowały przyjęcie następującej tezy głównej. Teza główna: Identyfikacja grupy cech oraz sposobu ich realizacji umożliwia określenie wytycznych (dobrych praktyk) do modelowania witryn internetowych wydziałów lub uczelni wyższych o profilu ekonomicznym. Grupa cech jest zbiorem takich elementów, jak: składowe logiczne (wizualizacja, nawigacja budowa menu, funkcjonalności, treść i tekst) oraz preferencje w ich realizacji, jakie powinna posiadać witryna działająca w tym zakresie. Tak nakreślony zestaw informacji jest ważną wskazówką do przeprowadzenia dwóch istotnych etapów prac nad witryną WWW. W pierwszym etapie opis elementów może być wykorzystany przez analityków do przygotowania badań dotyczących potrzeb użytkowników witryn wydziału/jednostki organizacyjnej uczelni wyższej. W ramach działań związanych z kolejnym etapem budowy serwisu internetowego opisane elementy mogą być wykorzystane bezpośrednio w procesie projektowania witryn WWW. Informacyjny serwis internetowy wydziału/jednostki organizacyjnej uczelni wyższej wykonany z wykorzystaniem wytycznych wynikających ze zidentyfikowanej grupy cech oraz ich realizacji oddziałuje na organizację poprzez zmiany w trzech zasadniczych wymiarach. Pierwszy – stanowi o formie, jaką powinien przyjąć serwis witryna WWW, aby przekaz informacji był jednoznaczny i łatwy w odbiorze, a jednocześnie zgodny z charakterem organizacji, dla której został stworzony. Drugi – związany bezpośrednio z jego użytkownikami wewnętrznymi, nastąpi poprzez nakreślenie kształtu mechanizmów propagowania informacji o działaniach organizacji. Ostatni aspekt oddziaływania na organizację związany jest z jej użytkownikami zewnętrznymi, którzy będą mieli ułatwiony dostęp do preferowanych informacji w oczekiwany przez nich sposób. W celu udowodnienia tezy głównej postawiono trzy następujące hipotezy robocze. Hipoteza 1: Ocena ex post istniejących witryn internetowych wydziałów uczelni wyższych o profilu ekonomicznym z punktu widzenia użytkowników dostarcza najlepszych wzorców do ich modelowania. Witryna internetowa organizacji nie może być postrzegana jako samodzielny twór w przestrzeni wirtualnej. Każda z witryn internetowych o tej samej lub podobnej tematyce w mniejszym lub większym stopniu różni się od siebie. Różnice te kształtują się w wielu aspektach. Do kluczowych można zaliczyć: rodzaj i sposoby prezentacji treści (kontentu), występowanie i realizacja funkcjonalności oraz dobór i prezentacja realizacji graficznych. Mimo zauważalnych różnic między stronami wszystkie witryny z danej dziedziny posiadają również wiele cech wspólnych. Dlatego też w modelowaniu witryny internetowej należy kierować się wskazaniami wynikającymi z analizy ocen istniejących serwisów o podobnej lub takiej samej tematyce przyznanych przez użytkowników tego typu stron WWW. Ponadto strona internetowa – ze względu na transparentność (przezroczystość) Internetu – zawsze postrzegana jest przez pryzmat stron konkurencyjnych uczelni czy wydziałów. Należy zaznaczyć, iż problem analizy stron konkurencyjnych jest zagadnieniem wielokryterialnym, a więc wymaga zastosowania adekwatnej do problemu metody badawczej. Hipoteza 2: Analiza ex ante potrzeb użytkowników umożliwia stworzenie założeń i koncepcji modelowej internetowego wzorcowej witryny internetowej wydziału/uczelni wyższej o profilu ekonomicznym. Obok analizy ocen przyznanych przez użytkowników stronom konkurencyjnych organizacji drugim narzędziem, które może posłużyć do modelowania witryn WWW, jest analiza potrzeb użytkowników zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych danej organizacji. Aspekt ten jest tym bardziej istotny, iż witryna, jak zwraca na to uwagę wielu autorów publikacji o tematyce zarządzania tworzeniem witryn WWW, nie może być oderwana od organizacji i powinna służyć realizacji jej zadań. Z punktu widzenia modelowania strony WWW wydziału lub uczelni wyższej poznanie potrzeb użytkowników zaliczanych do obu grup jest integralną częścią procesu budowy modelu logicznego tego typu witryny. Hipoteza 3: Konfrontacja metod: oceny ex post jakości istniejących witryn internetowych oraz analizy ex ante potrzeba ich użytkowników pozwala osiągnąć lepszą jakość modelowanych serwisów internetowych wydziału/uczelni wyższej o profilu ekonomicznym. Konfrontacja wyników uzyskanych w rezultacie zastosowania metod analizy jakości serwisów internetowych o danej tematyce oraz wyników bezpośredniej analizy projektowej ich zakresu funkcjonalnego umożliwi budowę wypadkowego (kompromisowego) modelu logicznego serwisu WWW o wyższej jakości z punktu widzenia wymagań użytkownika końcowego (ostateczna postać serwisu dostosowana do jego potrzeb). Metoda osiągnięcia celu oraz procedura rozwiązania problemów Rozwiązanie problemu sformułowanego w tezie głównej oraz hipotezach roboczych rozprawy wymagało zastosowania następujących metod: analizy literaturowej, analizy materiałów konferencyjnych, seminaryjnych i sympozjalnych, analizy stron internetowych oraz metody analizy porównawczej witryn internetowych wspartych ankietami internetowymi i tradycyjnymi oraz wywiadami zrealizowanymi z użytkownikami wewnętrznymi. Ze względu na przyjęty kierunek działań tekst rozprawy zostanie podzielony na cztery zasadnicze części. W rozdziale pierwszym, na podstawie badań literaturowych została przeprowadzona analiza oraz charakterystyka metod używanych bądź możliwych do zastosowania dla oceny witryn internetowych. Szczególna uwaga została poświęcona metodom z grupy Promethee, zwłaszcza Promethee II. W dalszej części rozdziału zostały pokazane wybrane aspekty projektowania witryn WWW. Rozdział został zakończony głównymi wskazaniami, dotyczącymi projektowania serwisów internetowych wynikającymi z doświadczeń użytkowników z nich korzystających (User-experience design for web pages). W drugim rozdziale, na podstawie: analizy literaturowej, analizy materiałów konferencyjnych, seminaryjnych i sympozjalnych nastąpiło przedstawienie doboru kryteriów oraz subkryteriów oceny jakości serwisów internetowych. Następnie został zaprezentowany opis wspominanych cech oraz ich systematyka w postaci hierarchii. W dalszej części rozdziału, zostały zaprezentowane, przeprowadzone z wykorzystaniem metody Promethee II, badania oceny jakości wybranych polskojęzycznych oraz anglojęzycznych serwisów internetowych. Rozdział trzeci obejmuje prezentacje przeprowadzonych badań. Działania poznawcze zostały podzielone na dwie zasadnicze części. Część pierwsza dotyczy badania początkowego obejmującego dziesięć wybranych polskich serwisów WWW uczelni wyższych lub wydziałów o profilu ekonomicznym. Dobór witryn internetowych nastąpił w wyniku konsultacji z grupą ekspertów z dziedziny badania jakości serwisów WWW z uwzględnieniem założenia reprezentacji różnych profili modelowania. Po omówieniu badania przedstawione zostały otrzymane wyniki. Zakres drugiej – zasadniczej części badań – obejmuje ocenę jakości trzech najwyżej ocenianych serwisów internetowych wspomnianej grupy w obszarach wyznaczonych wcześniej kryteriów. Podobnie jak w przypadku pierwszej części badania, tak i w drugiej, po charakterystyce badań nastąpiła prezentacja otrzymanych wyników. Fragment rozprawy, w którym przedstawiono oraz szeroko omówiono wyniki badań został zakończony sformułowaniem wytycznych (dobrych praktyk) do modelowania serwisu WWW uczelni wyższej lub wydziału o profilu ekonomicznym. W drugiej części rozdziału trzeciego zostały przedstawione wyniki badań wybranych anglojęzycznych serwisów uczelni wyższych lub wydziałów o profilu ekonomicznym. Dobór witryn internetowych nastąpił w wyniku konsultacji z grupą ekspertów z dziedziny badania jakości serwisów WWW z uwzględnieniem założenia reprezentacji różnych profili modelowania. Podobnie jak w przypadku badania wybranych polskojęzycznych serwisów WWW omawianej grupy, tak i w odwołaniu do jej anglojęzycznych reprezentantów przedstawione zostały badania obejmujące dwie części zasadnicze. Badania początkowe obejmą dziesięć przykładów, a badania szczegółowe grupę trzech najwyżej ocenianych. Rozdział drugi został zakończony sformułowaniem wytycznych wynikających z badania anglojęzycznych stron internetowych wybranych uczelni wyższych. W kolejnym rozdziale rozprawy zaprezentowano badania potrzeb użytkowników wewnętrznych serwisu WWW uczelni wyższej z wykorzystaniem metody wywiadów. W drugiej części rozdziału trzeciego zostały przedstawione wnioski z przeprowadzonych badań oraz wytyczne (dobre praktyki) do modelowania witryny internetowej uczelni wyższej o profilu ekonomicznym. Piąty rozdział rozprawy zawiera wytyczne do modelowania serwisu WWW uczelni wyższej lub wydziału o profilu ekonomicznym. W zestawieniu zostały przedstawione sugestie dotyczące występowania oraz docelowego kształtu poszczególnych elementów serwisów internetowych. Ich prezentacja nastąpiła z uwzględnieniem hierarchii kryteriów i subkryteriów wyznaczonych w końcowym fragmencie rozdziału pierwszego.