OCENA WPŁYWU PASTERSTWA NA CHEMIZM I STAN SANITARNO-BAKTERIOLOGICZNY WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE PIENIN

Celem badań przeprowadzonych w latach 2012-2015 była ocena wpływu pasterstwa na właściwości fizykochemiczne i stan sanitarno-bakteriologiczny wód podziemnych w rejonach pastwisk owiec zlokalizowanych na obszarze Pienin i Beskidu Sądeckiego w południowej Polsce. W rejonie Pienin zrealizowano dotychczas wiele prac naukowych z dziedziny nauk przyrodniczych, w tym geologicznych i hydrogeologicznych, które obejmowały badania wpływu pasterstwa owiec na roślinność, zwierzęta, gleby i wody powierzchniowe, nie dokonano jednak szczegółowego rozpoznania wpływu pasterstwa owiec na jakość wód podziemnych. Badaniami objęto dziesięć poligonów badawczych usytuowanych na obszarze pienińskiego pasa skałkowego oraz zewnętrznych Karpat fliszowych, gdzie prowadzony jest wypas o zróżnicowanej intensywności. Do badań wytypowano łącznie 25 źródeł, które poddano systematycznym badaniom okresowym przeprowadzonym w trzech sezonach badawczych: wiosną, latem i jesienią. Badania terenowe polegały na wykonaniu pomiarów temperatury wód, odczynu pH, przewodności elektrolitycznej właściwej, zawartości związków azotu i fosforanów oraz wydajności źródła. Pobierano również próbki wód podziemnych do laboratoryjnych analiz chemicznych w celu określenia stężeń jonów głównych i podrzędnych oraz mikroskładników, a także do badań sanitarnobakteriologicznych obejmujących oznaczenie ogólnej liczby drobnoustrojów, liczbę bakterii z grupy coli, w tym Escherichia coli, liczbę kolonii bakterii Shigella sp. i Salmonella sp. Oznaczenia fizykochemiczne (poza zawartością mikroskładników) oraz mikrobiologiczne wykonano własnoręcznie, korzystając z laboratoriów Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Dodatkowo, pobrano próbki utworów podglebowych dla określenia wartości współczynnika filtracji przy użyciu przepuszczalnościomierza laboratoryjnego. W toku przeprowadzonych badań uzyskano bardzo bogaty zbiór danych, który poddano szczegółowej analizie w oparciu o dostępne materiały kartograficzne, publikacje hydrogeologiczne i dane archiwalne dotyczące pasterstwa owiec. Tematyka badań ma charakter interdyscyplinarny z pogranicza hydrogeologii, ochrony środowiska i mikrobiologii sanitarnej.

The purpose of the research carried out from 2012 to 2015 was to assess the influence of grazing on the physicochemical properties and the sanitary and bacteriological condition of groundwater in the vicinity of sheep pastures located in Pieniny and Beskid Sądecki region in southern Poland. In the Pieniny region, many scientific works were carried out in the field of natural sciences, including geological and hydrogeological, covering studies on the influence of sheep grazing on vegetation, animals, soils and surface waters. However, no detailed diagnosis has yet been made to determine the influence of sheep grazing on groundwater quality. The research covered ten research areas located in the Pieniny Klippen Belt and the outer Flysch Carpathians, each differing in the intensity of sheep grazing. A total of 25 springs were selected for the study, which were subjected to systematic periodic tests conducted in three research seasons: spring, summer and autumn. Seasonal field investigations consisted of measuring water temperature, water reaction, electrical conductivity of water, nitrogen and phosphate content and spring discharge. Groundwater samples were also collected for laboratory chemical analyzes to determine the concentrations of major ions, subordinate and minor elements, as well as for sanitary and bacteriological tests including the determination of the total bacterial count, the count of bacteria from the coli group, including Escherichia coli, the count of Shigella sp. and Salmonella sp. Physicochemical (except for minor elements) and microbiological determinations were made by hand using the laboratories of the Faculty of Geology at the University of Warsaw. In addition, soil samples were taken to determine the value of the coefficient of permeability using a laboratory permeability meter. In the course of the study, a very rich set of data was obtained, which was subjected to detailed analysis based on available cartographic materials, hydrogeological publications and archival data on sheep grazing. Research topics are interdisciplinary, from the border of several branches of science, such as hydrogeology, environmental protection and sanitary microbiology.