Онім у мовознавчих парадигмах

Monografia podejmuje szerokie spektrum zagadnień onomastycznych osadzonych w paradygmacie systemowo-strukturalnym, funkcjonalnym oraz porównawczo-historycznym. Dotyczą one złożoności systemów onimicznych w Ukrainie, w tym na obszarach kontaktowych ukraińsko-polskich. Zostały przedstawione w perspektywie naukowej uwzględniającej całą gamę dawnych i współczesnych uwarunkowań historyczno-osadniczych, językowo-etnicznych i społecznych oraz wydarzeń politycznych, ukazując rolę onimii w diachronii i wyzwaniach współczesności. W rozdziale I omówione zostały wybrane zagadnienia współczesnej antroponomastyki: sytuacyjny wymiar leksyki codzienności obejmującej osobowe nazwy własne i ich funkcja w komunikacji społecznej w warunkach trwającej pełnoskalowej wojny rosyjsko-ukraińskiej; interakcja pojęć język i wojna na przykładzie fenomenów precedensowych w dyskursie religijnym przesłań zwierzchnika Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, abp Światosława Szewczuka, publikowanych w pierwszym miesiącu wojny rosyjsko-ukraińskiej; potencjał wartościujący imion w ukraińskich gwarach nadbużańskich, ich nacechowanie stylistyczne i przesłanki pojawienia się w środowisku gwarowym; specyfika żeńskich imion podwójnych nadawanych dzieciom w środowisku Polaków zamieszkujących obwód chmielnicki, w kontekście tradycji religijnych, narodowych, rodzinnych oraz własnych preferencji rodziców. Rozdział II został poświęcony wielorakim zagadnieniom antroponomastyki historycznej: leksykografii imiennictwa lwowianek w pierwszej połowie XX w. w ujęciu socjolingwistycznym; nazwiskom mieszkańców Żytomierza motywowanym przez męskie i żeńskie imiona chrześcijańskie (na materiale „Księgi narodowej pamięci ofiar głodu w latach 1932-1933 na Ukrainie”); imiennictwu katolików Horochowszczyzny w pierwszej połowie XIX w. oraz czynnikom pozajęzykowym mającym wpływ na jego kształtowanie, związanym z uwarunkowaniami historycznymi i religijno-kulturowymi; antroponimii szlachty ruskiej w XVI w. i jej specyfice regionalnej: środkom oraz sposobom nominacji, a także ich związkowi z charakterem dokumentów źródłowych; rekonstrukcji fragmentu prasłowiańskiego zasobu onimicznego, wyekscerpowanego ze źródeł historycznych oraz współczesnych, obejmującego derywaty z rdzeniem *Sam-. W rozdziale III zaprezentowano badania z zakresu toponomastyki. Omówione w nim zostały mikrotoponimy Polesia Żytomierskiego o motywacji odimiennej, w kontekście dawnych procesów kulturowych w regionie, a także historyczne ojkonimy przestrzenne terenów zachodnioukraińskich (obwód lwowski, tarnopolski, iwanofrankiwski) oraz wschodniego pogranicza Polski (województwo lubelskie i podkarpackie), motywowane przez hydrograficzne leksemy *lug (*lǫgъ / *lęgъ), luża (< *lougja), :*lǫkъ, *lǫka , *lǫkja, *lǫkavъ,*lǫkavьсь, ze szczególnym uwzględnieniem szeregu prawidłowości zachodzących w analizowanych systemach na poziomie strukturalnym, derywacyjnym, leksykalno-semantycznym i społeczno-kulturowym.